انقلاب اسلامی ایران اگرچه در ساحت سیاسی نمود یافت؛ اما بر اساس مبانی فکری و معرفتی بنا شده است. زین رو برخی از بزرگان انقلاب، وقت خود را بیش از هر کاری صرف تبیین این مبانی کردند.
نمونه بارز این افراد، استاد مطهری بود که اتفاقاً از آنجا که به پی‌ریزی مهم‌ترین رکن انقلاب اسلامی مشغول بود، زودتر از دیگران مورد آماج دشمن قرار گرفته و شهید شد.
یکی دیگر از بزرگانی که به‌صورت جدی به این امر مهم پرداخت، استاد مصباح یزدی بود. شخصیتی که به تعبیر رهبر معظم انقلاب، پرکننده خلأ متفکرینی مانند علامه طباطبایی و شهید مطهری در زمانه اخیر بودند.
رهبر فرزانه انقلاب در دیدار جمعی از بانوان فرهیخته کشور در تاریخ ۲۷ آذر فرمودند:
«در دوران انقلاب، پیشرفت بانوان در کشور ما، پیشرفت بسیار خوبی است. ما این‌همه دانشمند زن، هیچ‌وقت نداشتیم، این‌همه استاد دانشگاه زن، هیچ‌وقت نداشتیم، این‌همه شاعر زن، این‌همه نویسنده‌ی زن، این‌همه هنرمند زن، آن هم با تدیّن، هیچ‌وقت نداشتیم».
برخی از مسئولان فرهنگی را شنیدم که می‌گفتند پژوهش‌های «علم آزاد» می‌گوید دوران مواجهه سخت‌افزارانه با ناهنجاری‌های اجتماعی مثل بی‌حجابی و شراب‌خواری علنی و فسادهای اجتماعی، سپری شده است! اکنون زمان در پیش گرفتن سیاست‌های نرم و فرهنگی با این ناهنجاری‌هاست!
در این خصوص عرض می‌کنم، بنده تاکنون چنین پژوهش‌هایی را نه دیده‌ام و نه شنیده‌ام و البته بعید می‌دانم و بلکه محال می‌دانم هیچ پژوهشگر و محقق راستینی، چنین ادعای را کرده باشد! چون: خلاف بدیهیات مطالعات فرهنگی و اخلاقی است. خلاف همه تجربیات زیسته بشری و همه تجربیات حکمرانی در تاریخ بشر است.
به گزارش رسا، سایت آفتاب نیوز در گزارشی با هدف بدبین‌سازی مردم نسبت به روحانیت، لحاظ کردن سوابق بیمه‌ای طلاب برای دوران بازنشستگی آنان را زیر سؤال برده و در مطلبی با تیتر "پرداخت بیمه طلاب و روحانیون از جیب کارگران و بازنشستگان؟" این مسئله را فاقد توجیه شرعی خوانده و به عقده‌گشایی و هجمه علیه حوزه‌های علمیه پرداخته است.
چند دهه است که بسیاری از عالمان و بزرگان حوزه‌های علمیه، هر کدام از منظری، نقدهایی را نسبت به نظام درسی حوزه‌های علمیه مطرح کرده‌اند. شهید مطهری، علامه طباطبائی، امام خمینی (ره) و بیشتر و مفصل‌تر و دقیق‌تر از همه، رهبر حکیم و فرزانه انقلاب اسلامی، علامه مصباح، آیت‌الله جوادی آملی و...
به عنوان نمونه، سخنی از علامه طباطبائی را به مناسبت ایام رحلتشان نقل می‌کنم:
همان‌طور که رهبر فرزانه انقلاب سالیان قبل فرموده‌اند: «فقه، ستون فقرات حوزه‌های علمیه است».
در این میان، دروس «خارج فقه» که نمایشگر عالی‌ترین و جدیدترین دیدگاه‌ها، رویکردها، نقدها و بررسی‌ها در موضوعات فقهی توسط قوی‌ترین و برجسته‌ترین استادان حوزه‌های علمیه است، «آیینه تمام‌نمای هویت، ظرفیت و استعدادهای بالفعل شده علمی حوزویان است». «دروس خارج فقه حوزه علمیه قم، به مثابه جامی است که می‌توان در آن توش و توان علمی و حتی آینده علمی حوزه‌های علمیه را مشاهده کرد».
شرط یا پیش‌نیاز حتمی فردسازی، جامعه‌پردازی و تمدن‌سازی، داشتن آرمانی متعالی و سامان‌دهی همه ابعاد زیست فردی و اجتماعی در جهت آن آرمان متعالی است. به تعبیر رهبر معظم انقلاب، آرمان، به مثابه خطی روشن و افقی واضح است که می‌تواند جهت زندگی فرد و جامعه را مشخص کند.
امام کاظم علیه‌السلام در حدیثی می‌فرمایند: «الشِّیعَةُ تُرَبَّی بِالأَمَانیّ؛ شیعه به وسیله آرمان‌ها و آرزوها (آرزوی‌های واقع‌بینانه و درست) رشد و پرورش می‌یابد».
