از ابتدای بعثت انبیا تا زمان پیغمبر خاتم‌صلی الله علیه وآله کسانی بودند که حاضر بودند نماز بخوانند، روزه بگیرند، جهاد هم بروند و جانشان را به خطر بیندازند؛ اما کسی به رفتار اقتصادی‌شان، معاملاتشان و روابط زناشویی و خانوادگی‌شان کاری نداشته باشد. می‌گفتند در آنچه مربوط به خداست اطاعت می‌کنیم؛ اما در اموری که مربوط به دنیای خودمان است هرگونه که دلمان می‌خواهد رفتار می‌کنیم

انسان باید بداند هر عبادتی که انجام می‌دهد، خدا توفیق آن را به او داده است و بعد از انجام آن بگوید خدایا! چگونه شکر این نعمت را به جا آورم که توفیق انجام این عبادت را به من دادی؟! شاید ثواب این شکر از خود آن عبادت بیشتر باشد.

در مقابل هر عامل شرّی باید سعی کنیم کمتر در برد تأثیر آن قرار بگیریم. مثلاً فرض کنید مغناطیس، یک محیطی دارد و تا یک حدی می‌تواند تأثیر کند. یک مقدار که دورتر شود اثر نمی‌کند. عوامل شرّ هم همین‌گونه است؛ آدم هرچه نزدیک‌تر شود بیشتر اثر می‌کند. اگر آدم سعی کند خیلی به مظانّ‌ شرّ نزدیک نشود و فاصله بگیرد، این یک عامل سلبی است که کمک می‌کند برای اینکه آدم کمتر مبتلا به گناه شود. 

 آدم می‌تواند یک کمی سعی کند در آن قله‌ای که اولیای خدا در رأسش قرار گرفتند در دامنه‌اش حرکت کند به آن سمت، اقلاً از خدا بخواهیم، خدایا! چنین معرفتی، چنین نیتی ولو یک جو به ما هم بده! اگر این دعا مستجاب بشود فکر نمی‌کنم ما در عالم، بردی بهتر از این و سودی بیشتر از این توانسته باشیم به دست بیاوریم که یک کمی معرفتشان را به ما بدهند، معرفت ما طوری بشود که بتوانیم عبادتی برای خدا، لاخوفا من النار ولاطمعا فی الجنه بل لأنه اهلاً للعباده انجام بدهیم.

گفتیم که همه برکات حج مثل همه تشریعات دین، مقدمه‌ای برای تقرب به خداوند متعال است. خلافت الهی در اثر قرب به خدا پیدا می‌شود و آن قرب هم در اثر عمل به دستورات خدا و عبادات خدا حاصل می‌شود و هیچ راه دیگری ندارد.