از بررسی داستان پیامبران در قرآن اینگونه در مییابیم که یاری الهی در بستر اتفاقات معجزهگون و خارق العاده به مؤمنان میرسد؛ مانند عذاب قوم نوح (ع)، شکافته شدن دریا برای موسی (ع) و جریان اصحاب فیل. اما در مقابل، بررسی آیات نشان میدهد ظاهراً نصرت خدا برای پیامبر اسلام (ص) و امت ایشان، در بستر خرق عادت نیست. در واقع قواعد پیروزی و شکست برای آنها در درجه اول همین قواعد طراحیشده در عالم طبیعت است و برای مؤمنان و کافران یکسان عمل میکند؛ گرچه همین قواعد طوری طراحی شده که نهایتاً منجر به یاری مؤمنان میشود.
در بارهشان نزول این آیه، روایات متعددی وارد شده است و از مجموع آنها استفاده میشود که این آیات دنباله آیاتی است که قبلاً در باره جنگ احد داشتیم، و در حقیقت این آیات تجزیه و تحلیلی است روی نتایج جنگ احد و عوامل پیدایش آن به عنوان یک سرمشق بزرگ برای مسلمانان، و در ضمن وسیلهای است برای تسلی و دلداری و تقویت روحی آنها؛ زیرا همانطور که گفتیم جنگ احد بر اثر نافرمانی و عدم انضباط نظامی جمعی از سربازان اسلام، در پایان به شکست انجامید و جمعی از شخصیتها و چهرههای برجسته اسلام از جمله "حمزه" عموی پیامبر، در این میدان شربت شهادت نوشیدند.
آیات جهاد، آن دسته آیاتی است که به موضوع جهاد و جنگ در راه خدا میپردازد. جهاد در فرهنگ قرآن از اهمیت زیادی برخوردار است و از همین رو، در آیات کریمه به گونههای مختلف از آن یاد شده است.
فَاتَّقُوا اللهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ؛ پس تقوای الهی داشته باشید تا آن حدی که قدرت دارید. «تقوا» از آن کلمات عجیبی است که در قرآن و در نهجالبلاغه زیاد به کار رفته است و مکرر گفتهایم که این کلمه ترجمه فارسی ندارد. ریشهاش از «وَقْی» به معنای نگهداری است. پس در واقع «اتَّقوا» یعنی خود را نگه دارید؛ ولی بعد کلمه دیگری ذکر میکنیم که به اصطلاح تضمین است: خود را نگه دارید، مثلاً از فلان چیز بترسید.
در قرآن کریم یکی از بزرگترین گناهان نزد خداوند، دامن زدن به شایعات است:
آنگاه که از زبان یکدیگر (شایعات و تهمتها را) میگرفتید و آنچه را به آن علم نداشتید، دهان به دهان میگفتید و این را ساده و کوچک میپنداشتید، در حالی که آن نزد خدا بزرگ است. (نور، ۱۵)