جنگ احد در فراز پیروزی است که با مکر دشمن، با خسارت‌ها و صدمات و آسیب‌هایی برای سپاه مسلمانان همراه می‌شود. دهها تن از مسلمانان به شهادت رسیدند. جان مبارک رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم در معرض تهدید جدی قرار گرفت، حمزه، فرمانده شجاع و جنگ‌آور اسلام که برای پیامبر خدا و همه مسلمانان بسی عزیز و امیر بزرگ میدان جنگ بدر و احد بود، به شهادت رسید و سردار جوان شجاع دیگر سپاه اسلام، امیرالمومنین علی بن ابی‌طالب علیه السلام جراحات زیادی برداشتند و تا آستانه شهادت پیش رفتند. انبوه غم و ضعف، خیمه‌اش را بر سپاه اسلام و مسلمانان افکند.

دشمن احساس غرور می‌کرد و با جنگ روانی و نشر اخبار جعلی و  شایعه‌های باطل، در صدد خرد کردن اراده و روحیه سپاه و مردم مجروح و صدمه دیده مسلمان و نشاندن یأس از پیروزی بر آمد؛ از شایعه کشته شدن پیامبر خدا تا حمله مجدد به مدینه و... 

خداوند متعال در چنین شرایطی که مسلمانان در سایه ضعف سخت نگران و اندوهگین بودند، امین وحی را فرو فرستاد و به آنان مژده برتری داد و فرمود: سست نگردید و ضعف به خود راه ندهید و اندوهگین نباشید:

"وَلَا تَهِنُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَأَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ"

"!گر مؤمنيد سستى مكنيد و غمگين مشويد كه شما برتريد" از ظرایف این آیه آن باشد که اولاً،  آیه در نبرد اُحد هنگامی که ‌احساس ضعف در مسلمانان پیش آمده، نازل شد و هنگامی که همه جنگ‌جویان و مردم اندوهگین از شهادت فرزندان رشید مسلمانان و صدمات وارده بودند، و دشمن هم در محاسباتش سپاه مدینه را ضعیف‌ بر آورد می‌کرد، این آیه بر پیامبر خدا نازل شد. 

ثانیاً، در حالی که سپاه کفر و مشرکین در سودای هجوم مجدد بودند و تعدادی زیادی از سپاهیان مسلمان مجروح بودند و ارداه‌ها تضعیف شده بود، پیامبر خدا کلام سروش وحی را بر آنان چو نسیم روح‌نوازی خواند: "ولاتهنوا و لاتحزنو!" سستی نکنید و برخیزید و غم از خویش دور سازید. حضرت خود با علی علیه السلام بعد از انتقال شهدا و مجروحان، سریع به مدینه بازگشتند و ایشان و امیرالمومنین علی علیهما السلام شمشیرشان را به دستان حضرت زهرا دادند تا بشویند و برای نبردی دیگر آماده سازند. چیزی نگذشت که فرمان حرکت برای حمرا‌ء الاسد را صادر کردند که خود صحنه درخشش زیبایی ایمان بود و پایداری و رقم زننده شکست حتمی دشمن! ثانیاً، از لطائف دیگر این آیه آن باشد که خطاب به مؤمنان می‌فرماید: شما برترید اگر مومن باشید. یعنی به لوازم ایمانتان و به نصرت خداوند باور داشته باشید. این همان معنای توکل به خداوند است. که در روزگار سخت، شدیدا بدان محتاجیم. در ایام این‌چنینی به فرموده امیرمؤمنان باید اندیشه و جمجمه را به خداوند سپرد، رو به انتهای اردوی دشمن دوخت!

پس چون جبهه حق‌اید و اهل ایمان، پیروزید اگر تردید در پیروزی و برتری خود دارید شکتان به ایمانتان است. 

در مقابل ادعای واهی سران ستم و استکبار که خود را برتر می‌پندارند و مدعی برتری‌اند، شما اعتلا دارید و برترید. چنان‌که خداوند به حضرت موسی علیه السلام در مقابل فرعون که با غرور  و نخوت و کبر تمام می‌گفت: "اَنا ربُکم اَلاعلی" فرمودند: "قُلْنَا لَا تَخَفْ إِنَّكَ أَنْتَ الْأَعْلَى"

گفتیم: مترس که بی‌تردید تو برتری."

و در جایی دیگر در تحدی آشکار از دشمنان می‌خواهد تا همه مکر و هم‌پیمان خود و نیروهایش را به میدان بیاورند، ما غمی نداریم چون خدا با ماست برتریم!

فَأَجْمِعُوا كَيْدَكُمْ ثُمَّ ائْتُوا صَفًّا وَقَدْ أَفْلَحَ الْيَوْمَ مَنِ اسْتَعْلَى

"پس حیله و نیرنگتان را گرد آورید، آنگاه صف کشیده بیایید که قطعاً امروز کسی کامیاب است که برتری یابد".

همه پیام این آیه آن باشد که در نبرد سخت با دشمن به رغم همه صدمات و خسارت‌ها، اراده‌ها قوی دارید و غم از خود دور سازید و به او توکل کنید؛ چون اهل ایمان و از جبهه حق‌‌اید، ظفر و برتری از آن شماست!