آجرکاری تزیینی در دورههای اسلامی، شیوهای از معماری است که تحت تأثیر فرهنگ اسلامی به وجود آمده و دارای چند ویژگی میباشد:
معماری جهان اسلام: همانگونه که از نام آن مشخص است این سبک از معماری، گسترهای از جهان میشود که با عنوان جهان اسلام شناخته شده است. معماری این کشورها تحت تأثیر ایدئولوژی اسلام، در طول زمانی مشخص قرار گرفته و به همین خاطر دارای برخی ویژگیهای مشترک شدهاند.
گستره مکانی: در گستره مکانی جهان اسلام، آجرکاری تزیینی در کشورهایی؛ از جمله هند، افغانستان، کشورهای آسیای میانه و قفقاز، ایران، عراق، ترکیه، سوریه، فلسطین، مصر، تونس، الجزایر، مراکش (مغرب) رواج داشته است.
گستره زمانی: گستره زمانی معماری جهان اسلام را میتوان از سالهای اولیه ظهور اسلام، تا پیش از گستردگی عام معماری مدرن دانست. با این حال نمیتوان این گستردگی و نقش اثرگذار در معماری را در همه مناطق یکسان شمرد.
کاربرد آجرکاری تزیینی: هنر اجر کاری در معماری معاصر، نشان دهنده چگونگی گسترش آن، در طی پانزده قرن گذشته است. در هر دوره بناهایی با ویژگیهای مختلف در روستاها، شهرها، جادههای کاروانی، مناطق کویری، گذرگاههای کوهستانی و شهرهای ساحلی ایجاد شده که هر کدام کاربردهای متفاوت داشتهاند. اهمیت آجرکاری تزیینی وقتی آشکار میشود که بدانیم در بناهای این دوره به کاربرد مادی و معنوی بناها که از مهمترین ویژگیهای آن بوده، توجه شده است.
به طور کلی بناهای تزیینی دوره معاصر را میتوان به دو گروه تقسیم کرد: ۱. بناهای مذهبی: شامل مساجد، آرامگاهها، مدارس، حسینیهها، تکایا و مصلیها. ۲. بناهای غیرمذهبی: شامل پلها، کاخها، کاروانسراها، حمامها، بازارها، قلعهها و آبانبارها.
در دو گروه فوق از بناهای دوره اسلامی، مکانی برای عبادت، تجارت و سکونت وجود داشته است. استفاده از مسجد، آرامگاه، مدرسه، کاخ، کاروانسرا، تشابه عملکردی در گستره جهان اسلام دارند.
تزیینات آجرکاری در بناهای آرامگاهی خرقان در استان قزوین، از دوره سلجوقی به بر جای مانده است. تنوع استفاده از آجر، این بنا را به موزه آجرکاری تبدیل کرده است. در مجموع برجهای خرقان از لحاظ معماری و همچنین تزیینات وابسته به آن، تأثیرات فراوانی بر معماری پس از خود در داخل کشور و خارج از آن داشته و هم اکنون نقشها و طرحهای تزیینی این دو برج، جایگاه مهمی در گرافیک معاصر ایران داشته و خواهد داشت.