وظایف و تکالیف افراد به تناسب جایگاه و موقعیتی که دارند، متفاوت است.

وظیفه نیکی کننده:

در آداب معاشرت گفته شده که هیچ‌گونه چشم داشتی در ازای نیکی به دیگران نداشته باشند.

 امیرالمومنین علی (علیه‌السلام) می‌فرمایند: «اگر به کسی خوبی کنی، در واقع خودت را گرامی داشته‌ای و به خودت آبرو داده‌ای؛ پس شکر آنچه برای خودت انجام داده‌ای را از دیگران طلب نکن».

عدم چشم داشت به سپاسگزاری مردم، زمینه را برای اخلاص بیشتر فراهم می‌نماید و چه بسا به همین دلیل پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) با فضیلت ترین افراد را کسانی معرفی کردند که نیکوکاری آنها نادیده گرفته شود. ایشان می‌فرمایند:

«أَفْضَلُ النَّاسِ عِنْدَاللَّهِ مَنْزِلَةً وَ أَقْرَبُهُمْ مِنَ اللَّهِ وَسِیلَةً الْمُحْسِنُ یکفَّرُ إِحْسَانُه»

البته انجام اعمال خالصانه و عدم چشم داشت به تشکر دیگران، به معنای بی‌پاسخ بودن اعمال خوب نیکوکاران از سوی خداوند متعال نمی‌باشد؛ لذا این مژده به نیکوکاران داده شده که در صورت نادیده گرفتن نیکی‌ها از سوی مردم، خداوند متعال نیکی‌ها را به بهترین وجه جبران می‌نماید و به همین دلیل هم از آنها خواسته شده تا در صورت ناسپاسی مردم، از ادامه نیکی به دیگران باز نمانند. حضرت امیرالمومنین علی (علیه‌السلام) در این باره فرموده‌اند: «اگر به کسی خدمتی کردی و او تو را سپاس نگفت، باعث نشود که کار خیر و معروف را رها کنی و از نیکی کناره بگیری؛ چرا که خدا تو را سپاس خواهد گفت. کسی شکر کار تو را به جای خواهد آورد که هیچ‌وقت اهل استفاده از خیرات تو نیست و خدا آن شکر را جبران خواهد کرد؛ چون خداوند انسان‌های مؤمن، نیکوکار و اهل معروف را دوست دارد»

وظیفه احسان شونده: 

همان‌گونه که گفته شد، وظیفه فرد نیکوکار انجام عمل مخلصانه و بدون چشم داشت می‌باشد؛ اما این به معنای نادیده گرفتن خدمات نیکوکار از سوی شخص متقابل نیست؛ بلکه او نیز وظیفه دارد به نحوی خوبی جبران نماید.

از امیرالمومنین حضرت علی (علیه‌السلام) روایت است که فرمودند: «بر عهده کسی است که به او انعام و احسانی شده، اینکه به خوبی و به نحو شایسته، بر نعمت دهنده نیکی کند و نعمت و احسان او را جبران نماید. اگر از جبران عملی و «مکافات» ناتوان بود، با ستایشی شایسته و ثنای نیک برخورد کند، اگر از ستایش زبانی هم ناتوان بود، حداقل نعمت را بشناسد و به نعمت دهنده محبت داشته باشد. اگر این را هم ندارد و نتواند، پس شایسته آن نعمت نیست!»

امام سجاد (علیه‌السلام) در «رساله الحقوق»، در مورد حق کسی که بر شما نیکی کرده، چهار وظیفه را بیان می‌فرمایند:

1. از او تشکر و سپاسگزاری نماید.

2. عمل نیک فرد نیکوکار را به دیگران بگوید و انتشار دهد.

 .3در هنگام مناجات و ارتباط با خداوند سبحان، برای شخص نیکوکار، خالصانه دعا کند.

 .4اگر امکان جبران برای او فراهم شد، محبت و نیکی او را جبران کند.