امام محمد بن علی التقی (علیه السلام) نهمین پیشوای شیعیان در سال  195ق. در مدینه دیده به جهان گشود. پدرش امام رضا (علیه‌السلام) و مادرش سبیکه نام داشت. مهم‌ترین لقب آن حضرت، جواد است. از امام جواد (علیه‌السلام) به‌عنوان مولودی پرخیروبرکت، یاد شده است. مورّخان در تاریخ تولّد امام جواد (علیه‌السلام)، اختلاف دارند؛ عده‌ای میلاد آن حضرت را دهم رجب، برخی ۱۵ ماه رمضان و بعضی نیز ۱۹ ماه رمضان سال ۱۹۵ ه. ق. در شهر مدینه می‌دانند.

پدر بزرگوار جوادالائمه (علیه‌السلام)، امام رضا (علیه‌السلام) می‌باشد. شخصیت ارجمندی که میزان فضایل و حیطه حیات علمی، عبادی و دینی‌اش، بر کسی پوشیده نیست. مادر امام جواد (علیه‌السلام)، بانوی گرامی و پاک‌دامنی بود به نام «سبیکه» (سکینه) و به روایت دیگر «خیزران». آن بانوی مؤمنه به خاندان شایسته ام‌المؤمنین «ماریّه قبطیّه» تعلّق داشت. بعضی‌ها نام وی را «ریحانه» و «درّه» نیز گفته‌اند. از امام جواد (علیه‌السلام) به‌عنوان مولودی پربرکت، یاد شده است. ابی یحیی صنعانی می‌گوید: در محضر امام رضا (علیه‌السلام) بودم که فرزند خردسالش، امام جواد (علیه‌السلام) را آوردند. امام رضا (علیه‌السلام) فرمودند: این فرزندی است که بزرگ‌تر و بابرکت‌تر از او برای شیعیان ما به دنیا نیامده است.

دوران ولادت امام جواد (علیه‌السلام) یکی از سخت‌ترین دوران‌ها برای اهل‌بیت (علیهم‌السلام) بود. این دوران، مصادف با خلافت مأمون، یکی از قدرتمندترین و سیاست‌مدارترین خلفای عباسی بود و علاوه بر این در میان شیعیان، انحرافات و اختلافات عجیبی به چشم می‌خورد که یکی از مهم‌ترین آن‌ها فتنه واقفیه بود که امام رضا (علیه‌السلام) آن‌ها و پیروانشان را به "اصحاب الحمار" تشبیه کرده است.