مادر امام رضا (علیه السلام)، بانویی با فضایل اخلاقی برجسته و ریشه‌ای اصیل، در تاریخ اسلام به عنوان یکی از زنان نمونه شناخته می‌شود. بر اساس منابع تاریخی، نام ایشان «نجمه» بوده و به نام‌های دیگری چون «تکتم»، «اروی»، و «سکن» نیز شناخته شده‌اند. این تنوع در نام‌ها به دلیل رسم تغییر نام برای بانوان در دوره‌های مختلف تاریخی و شرایط فرهنگی آن زمان بوده است. نجمه خاتون از جمله بانوانی بود که به عنوان کنیزی گران‌بها از مناطق مغرب (شمال آفریقا) یا منطقه نوبیا (در سودان امروزی) وارد مدینه شد. او به واسطه شخصیت برجسته و تقوای ویژه‌ای که داشت، مورد توجه امام موسی کاظم (علیه السلام) قرار گرفت و پس از ازدواج با ایشان، به مقام والای مادری امام رضا (علیه السلام) نائل آمد. در برخی روایات، نجمه خاتون از نسل مرواریدهای اخلاقی و عرفانی خوانده شده است. آورده‌اند که ایشان نه‌تنها در خانواده‌ای اصیل و پاک رشد کرده بودند؛ بلکه به دلیل ویژگی‌های شخصیتی و دانش، مورد احترام عموم مردم مدینه قرار داشتند. کنیزان در این دوره، گاهی از میان بهترین و تربیت‌یافته‌ترین بانوان انتخاب می‌شدند و به مقام والای همسری امامان اهل‌بیت (علیهم السلام) می‌رسیدند. از برجسته‌ترین ویژگی‌های نجمه خاتون، تربیت فرزندی چون امام رضا (علیه السلام) بود که در آینده به عنوان هشتمین امام شیعیان، نقش بی‌بدیلی در تاریخ اسلام ایفا کردند. شرافت خانوادگی نجمه خاتون و روح بلند ایشان باعث شد که نقش مادری در تربیت امام رضا (علیه السلام) به نقطه عطفی در تاریخ تبدیل شود. تولد امام رضا (علیه السلام) در سال ۱۴۸ هجری قمری (۷۶۵ میلادی) در مدینه یکی از وقایع برجسته‌ای بود که نجمه خاتون را به مقام مادری امامی بزرگوار مفتخر کرد. این رخداد، زندگی نجمه خاتون را متحول ساخت و بر نقش معنوی او در تاریخ اسلام افزود. امام علی بن موسی الرضا (علیه السلام) در شب جمعه یا روز جمعه یازدهم ذی‌القعده سال ۱۴۸ قمری به دنیا آمدند. روایت شده است که هنگام تولد ایشان، نورانیت خاصی خانه امام موسی کاظم (علیه السلام) را فرا گرفت و این تولد به‌عنوان برکتی الهی در میان اهل‌بیت (علیهم السلام) شناخته شد. نجمه خاتون پس از تولد امام رضا (علیه السلام)، خود را وقف مراقبت و تربیت ایشان کرد.

نجمه خاتون، مادر امام رضا (علیه السلام)، پس از عمری مبارک و سرشار از تلاش برای تربیت امامی بزرگ و همراهی با اهل‌بیت (علیهم السلام)، در نهایت درگذشت. تاریخ دقیق وفات ایشان در منابع اسلامی و شیعی ذکر نشده است؛ اما بر اساس برخی منابع معتبر، احتمال می‌رود که در حدود سال ۲۰۱ هجری قمری، پس از شهادت امام علی بن موسی الرضا (علیه السلام)، درگذشته باشد.