️ اکبر مظفری 

 

- سلام بفرمایید.

- حاج‌آقا نظر اسلام در مورد علم چیست؟

- علم یکی از مقدسات عالم و حداقل از مقدسات بشریت است. هیچ‌کس حتی نادانترین انسان‌ها هم در شرافت و تقدس علم تردید نمی‌کند. اسلام به شرافت علم گواهی داده و اهمیت زیادی برای آن قائل شده است. آیات و روایات دینی پر است از احترام به علم و تشویق به آموختن آن.

- علم چه تفاوتی با فضیلت‌های دیگر دارد؟

- فرق اساسی علم با فضیلت‌های دیگر در این است که کم و زیاد فضیلت‌های دیگری مانند عفت، تقوا، شجاعت، غیرت و طهارت نفس، مجموعاً خوب است، مگر اینکه تغییر کرده و مثلاً شجاعت تبدیل به تهوّر شود. اما علم کمش مضر و زیادش خوب است. غزالی می‌گوید: هر چیزی وجود ناقصش بهتر است از عدم محض، مگر علم.- چرا علم ناقص، مضر است؟

- چون از یک سو تولید نخوت و غرور میکند و از سوی دیگر منطق عامیانه تقلید را از انسان گرفته و منطق صحیحی به دستش نمی‌دهد. 

- اما این فقط علم نیست که موجب غرور می‌شود، ثروت و قدرت هم موجب غرور می‌شوند.

- تکبر و غرور ثروت و قدرت از زیادی آنها ناشی می‌شود، بدین صورت که زیادی ثروت و قدرت، انسان را به جنون واداشته و او را به طغیان و فساد می‌کشاند؛ اما تکبر و غرور علم از کمی آن نشئت می‌گیرد؛ لذا نداشتن علم از داشتن ناقص آن بهتر است؛ چون علم ناقص، جنون‌آور و مست‌کننده است و موجب تکذیب حقایق می‌شود.

- مگر منطق عامیانه از جهل ناشی نمی‌شود؟

- چرا؛ اما عوام مطلق می‌داند که نمی‌داند؛ لذا به عالم رجوع کرده و تسلیم او می‌شود؛ ولی عالم ناقص، نمی‌داند و خیال میکند که می‌داند و ناچار گرفتار نوعی جهل مرکب می‌شود. یعنی نمی‌داند و نمی‌داند که نمی‌داند. علم ناقص، منطق تقلید را از انسان می‌گیرد؛ اما منطق تحقیق به او نمی‌دهد و انسان را در بلاتکلیفی رها می‌کند.

- آیا مکاتب بشری که بطلانشان در گذر زمان ثابت شده است، حاصل علم ناقص است؟

- بله، مثلاً مادیگری، نه معلول جهل مطلق است و نه معلول علم کامل و صحیح؛ بلکه معلول علم ناقص است. کسانی که چند فرمول ناقص یا درست از فیزیک، شیمی، تاریخ طبیعی، تشریح و فیزیولوژی خوانده‌اند، تصور میکنند همه حقایق هستی را با این مقیاس‌ها میتوان تبیین کرد. این است که قرآن کریم می‌فرماید: وَ قُلْ رَبِّ زِدْنِی عِلْماً. یعنی بگو: پروردگارا! علم مرا افزون کن. - ممنون حاج‌آقا 

منبع: برداشتی از کتاب: بیست گفتار، (غرور علم ناقص)، تالیف شهید مطهری (ره) و آثار دیگر شهید