زید بن حارثه، آزادشده و فرزندخوانده رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) و از نخستین مسلمانان و تنها صحابی است که نامش در قرآن آمده است. وی فرماندهی جنگ موته را بر عهده داشت و در همین جنگ به شهادت رسید. مزار او و دیگر شهدای موته، در اردن زیارتگاه مسلمانان است.

پدر زید، حارثه بن شراحیل از قبیله بنی‌کلب قُضاعَه و مادرش، سعدی بنت ثعلبه بن عامر از قبیله بنی معن و طی بودند. او را زید الحُبّ می‌گفتند؛ چون رسول خدا او را دوست می‌داشت. (بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۴۶۹) زید آزاد شده رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) بود و به همین سبب زید و فرزندش اسامه را از مَوالی پیامبر می‌خوانده‌اند. (ابن حبیب، المحبر،  ص۱۲۸)

از تاریخ تولد زید، خبر دقیقی در دست نیست. او در زمان جاهلیت به همراه مادرش به دیدار قبیله بنی معن رفت. در همان ایام، این قبیله مورد هجوم دشمن قرار گرفت و زید اسیر شد. حدود ۸ سال داشت که حکیم بن حزام او را در بازاری از نواحی مکه برای حضرت خدیجه (سلام الله علیها) خرید. حضرت خدیجه پس از ازدواج، او را به رسول خدا هدیه کردند. حضرت محمد (صلی الله علیه وآله وسلم) زید را آزاد کردند و سپس وی را در خانه خود نگه داشتند. (بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۴۶۷) گفته‌اند که پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم)  در آن زمان ۱۰ سال از زید بزرگ‌تر بوده است. (ابن سعد، المعارف، ج ۳، ص۴۴)