علت تالیف (الذریعه)، کار جرجی زیدان (در گذشته 1914 م) مورخ معروف بود. او بدون غرض یا با غرض در کتاب مشهور خود، تاریخ آداب اللغه العربیه که تاریخ ادبیات عرب است در 4 جلد، درباره شیعه سخنی بدین مضمون گفت: «شیعه طایفه‌ای بود کوچک و آثار قابل اعتنائی نداشت و اکنون شیعه‌ای در دنیا وجود ندارد».

این شد که آقا بزرگ و دو همردیف و دوست علمیش، سید حسن صدر (متوفای 1354 ه.) و شیخ محمدحسین کاشف الغطاء (متوفای 1373 ه.) همپیمان شدند تا هر یک در باب معرفی شیعه و فرهنگ غنی تشیع کاری را بر عهده گیرند و سخن این نویسنده جاهل را به دهن او باز پس بکوبند.

قرار شد علامه سید حسن صدر درباره حرکت علمی شیعه و نشان دادن سهم آنان در تاسیس و تکمیل علوم اسلامی تحقیق کند. ثمره کار او کتاب «تاسیس الشیعه لفنون الاسلام» شد. این کتاب به سال 1370 ق. در 445 ص چاپ شد. شیخ آقا بزرگ در چاپ آن نیز دخالت داشت.

اما علامه شیخ محمدحسین کاشف الغطاء قرار شد کتاب «تاریخ آداب اللغة» جرجی زیدان را نقد کند و اشتباهات وی را باز گوید، و این کار را کرد. نقدی جامع و علمی بر هر چهار جلد آن کتاب نوشت و مطالب مشتبه را به اصول اصلی آنها باز گردانید و مولف را به اشتباهات و خطایش حتی خطاهای املایی متوجه کرد. البته پس از آنکه به دستور این آیه قرآن «ولا تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْيَاءَهُمْ؛ چیزهای مردمان را کم بهره مسازید و بهای کم منهید» کوشش مولف را در تالیف آن کتاب، ستود.

نقدنامه کاشف الغطاء برای بار دوم در بوینوس آیرس به چاپ رسید و در محافل علمی آن روز صدا کرد. کشیش انستاس ماری الکرملی، در نقدی که بر همان کتاب (آداب اللغة) جرجی زیدان نوشت، از این تالیف کاشف الغطاء استفاده کرد بدون آنکه ماخذ خود را معرفی کند و نام علامه کاشف الغطا را ببرد! 

اما شیخ آقا بزرگ از میان این سه یار علمی متعهد شد فهرستی برای تالیفات شیعه بنویسد و کتاب «الذریعة الی تصانیف الشیعه» را فراهم آورد. 

منبع: شیخ آقا بزرگ طهرانی، نوشته حکیمی، محمدرضا، ص24