کتاب «تاریخچه میرزا کوچک خان؛ روایتی نو و متفاوت از قیام جنگل» تألیف مرحوم آیت‌الله سید محمد بحرالعلوم قزوینی، با تصحیح و کوشش مهدی نورمحمدی است. پیوست کتاب، زندگینامه خودنوشت آیت‌الله بحرالعلوم است.

کتاب تاریخچه میرزا کوچک خان، نوشته‌ای است مختصر، اما جدید و متفاوت درباره نهضت جنگل و میرزا کوچک خان جنگلی که به نثری ساده و روان، توسط سید محمد بحرالعلوم قزوینی، از فضلای قرن حاضر (۱۲۵۷ – ۱۳۳۲ خورشیدی) به رشته تحریر درآمده است.

مؤلف، با ذکر این نکته که از هنگام ورود میرزا کوچک خان به جنگل تا پایان کار او در انزلی، کسما و آبادی‌های اطراف انزلی حضور داشته، بر این اعتقاد است که این تاریخ را بدون دخالت‌دادن اغراض شخصی و بر اساس شنیده و مشاهدات خود، به رشته تحریر درآورده است.

به‌طوری‌که از مطالعه این تاریخچه برمی‌آید، مؤلف نظر مثبتی نسبت به میرزا کوچک خان نداشته که این دیدگاه در جای‌جای نوشته او منعکس شده است. بدیهی است باتوجه‌به این که باب تحقیق و اظهارنظر همواره باز است، چاپ این یادداشت‌ها می‌تواند زمینه‌ساز تحقیقات بعدی توسط محققان و صاحب‌نظران درباره صحت نظرات مؤلف آن شده و زوایای پنهان این واقعه تاریخی را بیش‌ازپیش روشن سازد. به‌هرحال درباره قیام جنگل، نظرات بسیار متفاوتی وجود دارد و چنین منابعی می‌توانند درباره حرکت میرزا کوچک خان و گروهش، روشنگر باشند.

یکی از نکات مهم و در خور تأمل این تاریخچه، این است که اطلاعات مهمی درباره پدر، مادر و تبار میرزا کوچک خان به دست می‌دهد که تا پیش از این، در این خصوص اطلاعات واضح و روشنی بدین تفصیل وجود نداشته است. همچنین در این کتاب، درباره احسان الله خان و مارکسیست‌های همراه میرزا کوچک خان و سرنوشت آنها نیز توضیحات جالب و مهمی درج شده است.