آیت الله العظمی مکارم شیرازی

می‌فرماید: آیا جزای نیکی جز نیکی خواهد بود؛ هَلْ جَزاءُ اَلْإِحْسانِ إِلاَّ اَلْإِحْسانُ. آیا آن‌ها که در دنیا کار نیک کرده‌اند، جز پاداش نیک الهی انتظاری درباره آن‌ها می‌رود؟ گرچه در روایات اسلامی یا تفسیر مفسران احسان در این آیه تنها به معنی "توحید" یا به معنی "توحید و معرفت" یا به معنی "اسلام" تفسیر شده؛ ولی پیداست که این‌ها هر کدام مصداق روشنی از این مفهوم گسترده است که هرگونه نیکی را در عقیده و گفتار و عمل شامل می‌شود. در حدیثی از امام صادق (علیه السلام) می‌خوانیم که فرمودند: آیة فی کتاب اللّه مسجلة، قلت و ما هی؟ قال قول اللّه عز و جل :«هَلْ جَزاءُ اَلْإِحْسانِ إِلاَّ اَلْإِحْسانُ»  جرت فی الکافر و المؤمن، و البر و الفاجر، و من صنع الیه معروف فعلیه ان یکافئ به و لیس المکافاة ان تصنع کما صنع حتی تربی، فان صنعت کما صنع کان له الفضل بالابتداء؛ آیه‌ای در قرآن است که عمومیت و شمول کامل دارد. راوی می‌گوید: عرض کردم کدام آیه است؟ فرمودند: این سخن خداوند متعال که می‌فرماید: هَلْ جَزاءُ اَلْإِحْسانِ إِلاَّ اَلْإِحْسانُ: که درباره کافر و مؤمن نیکوکار و بدکار جاری می‌شود (که پاسخ نیکی را باید به نیکی داد) و هر کس به او نیکی شود باید جبران کند، و راه جبران این نیست که به اندازه او نیکی کنی؛ بلکه باید بیش از آن باشد؛ زیرا اگر همانند آن باشد نیکی او برتر است، چرا که او آغازگر بوده؛ بنابراین پاداش الهی در قیامت نیز بیش از عمل انسان در دنیا خواهد بود، طبق همان استدلالی که امام در حدیث فوق فرموده است. "راغب" در "مفردات" می‌گوید: "احسان" چیزی برتر از عدالت است؛ زیرا عدالت این است که انسان آنچه بر عهده او است بدهد، و آنچه متعلق به او است بگیرد؛ ولی احسان این است که بیش از آنچه وظیفه او است انجام دهد، و کمتر از آنچه حق او است بگیرد.