جعفر بن حسام عاملی عیناثی، فقیه و از مشایخ اجازه شیعه در قرن نهم هجری قمری است. جعفر مهاجر، تاریخ‌پژوه شیعه، جعفر بن حسام را بنیانگذار حوزه علمیه عیناثا در جبل‌عامل لبنان دانسته است. شیخ حر عاملی، محدث و فقیه شیعه، او را از مشایخ برجسته شمرده و محمدباقر مجلسی از او با تعبیر «شیخ اعظم اعلم» یاد کرده است. این تعابیر را نشان‌دهنده جایگاه علمی بالای او شمرده‌اند.

جعفر بن حسام عاملی عیناثی ملقب به زین‌الدین است و چنان‌که خود در نسخه‌ای خطی کتابت کرده، نام کاملش جعفر بن محمد بن ابراهیم بن حسام شامی عاملی است. او را «ابن حسام» نیز خوانده‌اند. واژه «عیناثی» در نام او، نسبتی به عیناثا، در جنوب لبنان است که در دوره‌ای، از مراکز علوم اسلامی بوده است.

جعفر بن حسام از خاندان آل حُسام، از خاندان‌های علمی جبل‌عامل است. او را مشهورترین فرد این خاندان دانسته‌اند.

صلاح‌الدین صَفَدی، تاریخ‌نگار قرن هشتم هجری قمری، جد و پدربزرگ او را از پیشوایان شیعه در جبل‌عامل دانسته است. پدربزرگش جمال‌الدین ابراهیم بن ابی‌الغیث حسام بخاری (زنده در ۷۳۶ق) فقیه شیعه، از شاگردان علامه حلی و ساکن مَجْدَل سِلِم در جبل‌عامل بود. پدر وی، شمس‌الدین محمد بن ابراهیم بن حسام، عالم و از مشایخ حِلّه بود.

جعفر بن حسام عاملی بر اساس نسخه‌ای خطی که کتابت کرده، در سال ۷۵۱ق در حله اقامت داشته است. او را ساکن جِزّین، شهری در مرزهای شمالی جبل‌عامل و عیناثا واقع در دو کیلومتری بِنْت جُبَیْل در جبل‌عامل نیز دانسته‌اند.

یکی از برادران او علی بن حسام، عالم شیعه و برادر دیگرش عزالدین حسن بن حسام، شاگرد فخرالمحققین بود. همچنین ظهیرالدین محمد بن علی بن حسام عیناثی (درگذشت بعد از ۸۷۳ق) و عزالدین حسین بن علی بن حسام عیناثی (زنده در ۸۷۳ق) از فقیهان شیعه ساکن در عیناثا، برادرزاده‌های او بودند.

شیخ حر عاملی، جعفر بن حسام عاملی را زاهد و عابد دانسته است. آگاهی از تاریخ درگذشت او در دسترس نیست. برخی احتمال داده‌اند در حدود سال ۸۲۰ق زنده بوده است.

درباره تألیفات او آگاهی چندانی در دست نیست. تقی‌الدین ابراهیم کَفْعَمی، کتاب صَفْوَةُ الصَّفات در شرح دعای سمات را به امر فردی نوشته که او را در ابتدای کتاب، به «نَجْلُ الْحُسام، فقیهُ الْخلقِ قاطِبَة، مُفتِی الشَّریعة، زَیْنُ الْحقِّ وَ الدّین؛ فرزند حسام، فقیه همه مردم، مفتی شریعت، زینت حق و دین» معرفی و توصیف کرده است. برخی پژوهشگران معتقدند مراد از وی، زین‌الدین جعفر بن حسام عاملی بوده است.