ابوجعفر محمد بن حسین خَثعمی اُشنانی محدث کوفی قرن سوم و چهارم هجری قمری است. وی از محدّثان بسیاری در کوفه حدیث شنیده و روایت کرده است و افرادی از خثعمی حدیث نقل کرده‌اند. تنها کتاب شناخته شده از خثعمی، القضایا است.

در مورد مذهب وی اختلافاتی وجود دارد؛ شواهدی از گرایش‌های شیعی خثعمی وجود دارد از جمله وجود نام وی در طریق حدیث منزلت، روایت نزول آیه تطهیر در شأن اهل‌بیت (علیهم السلام)، آیه نجوا درباره امیرالمومنین حضرت علی (علیه السلام)، روایت حدیث مشهور گفتگوی علی (علیه السلام) با کمیل درباره اصناف مردم و...، همچنین شواهدی چون وجود نام خثعمی در طریقِ روایتِ تحریری از اصلِ ابوالجارود زیاد بن منذر به روایت محمد بن بکر ارحبی و کتاب یحیی بن سالم فرّاء کوفی و برخی احادیث دیگر، حاکی از تمایلات زیدی اوست.

خثعمی در کوفه از محدّثان بسیاری حدیث شنید و روایت کرد، از جمله:

عَبّادبن یعقوب رواجنی عالم و محدّث نامور زیدی؛

عَبّادبن احمد عَرزَمي؛

ابوکریب محمد بن علاء همدانی؛

فضالة بن فضل تمیمی؛

اسماعیل بن اسحاق راشدی

خثعمی با عالمان شیعه کوفه مناسبات نزدیکی داشت و نام وی در طریق روایت برخی از آثار آن‌ها آمده است. بنابه نقل شیخ طوسی، هارون بن موسی تَلَّعُکبَري و پس از آن، از خثعمی روایات را شنیده است و اجازه روایت آثاری را که او در روایت خود داشته، اخذ کرده است.

اثر علمی

از خثعمی تنها کتاب القضایا شناخته شده است. این کتاب یکی از منابع قاضی نعمان مغربی در تألیف الایضاح بوده است. همه روایاتی که قاضی نعمان از القضایا نقل کرده، درباره نماز و مسائل مربوط بدان است. براساس اسناد برخی روایات، خثعمی در تدوین کتاب خود از کتاب قضایا امیرالمؤمنین تألیف ابوعبداللّه محمد بن قیس بَجَلي که در محافل امامیه کوفه مشهور و متداول بود، بهره برده است. وجود نام خثعمی در طریق روایت کتاب بجلی، شاهدی دیگر بر این مدعاست. ابن شهرآشوب نیز به القضایای خثعمی اشاره کرده است. به گزارش خطیب بغدادی، خثعمی به بغداد سفر و در آنجا کتابش را املا کرده است. اما بغدادی به نام این کتاب اشاره نمی‌کند.