عفاف در خانواده از مهم‌ترین بحث‌های این موضوع است که در صورت عدم رعایت آن، به عفت عمومی جامعه لطمه خواهد زد. در روایات، در این مورد نکات مهمی ذکر شده است که خانواده‌های مسلمان با رعایت آن، به سلامت اخلاقی جامعه کمک شایانی می‌کنند. در اینجا به چند نکته در این زمینه اشاره می‌کنیم:

رفتار عفیفانه در میان اهل خانه

از مواردی که به تقویت عفاف در جامعه کمک می‌کند و امری لازم و ضروری است، رعایت عفاف و ادب و حیا در منزل است که اگر مراعات نشود، ممکن است عواقب زیانباری را در پی داشته باشد. از جمله رفتارهای عفیفانه در منزل، ارتباط جنسی زن و شوهر در خانه است که باید پنهانی باشد. رسول اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) در این مورد فرمودند:

به خدا قسم، اگر مردی با همسر خود بیامیزد و در اتاق، کودک بیداری آن دو را در حال آمیزش ببیند، یا سخنان آن‌ها و همچنین صدای تنفسشان را بشنود، آن طفل هرگز رستگار نخواهد شد، و اگر دختر باشد یا پسر، از حریم عفاف فاصله خواهد گرفت و سرانجام به زناکاری آلوده می‌شود. 

رعایت حدود پوشش و معاشرت در منزل

نکته‌ی مهم دیگر در این باره، برهنه بودن یا نیمه برهنه بودن زنان و دختران در مقابل پسران و مردان خانواده می‌باشد. درست است که برادران و خواهران محرم هستند؛ اما محرمیت آنان محدود است و همانند زن و شوهر نیست که حتی در نگاه‌های شهوت‌آمیز و شبیه آن کاملاً آزاد باشند. گاهی پوشش دختر یا مادر جوان، موجب تحریک پسر جوان در خانه می‌شود و ممکن است او را گرفتار معصیت کند.

مردی از رسول خدا (صلّی اللَّه علیه و آله و سلّم) سؤال کرد: آیا خواهرم می‌تواند موی سر خود را پیش من ظاهر کند و خودش را کاملاً به من نشان دهد؟ حضرت فرمودند: نه. بیم دارم اگر خواهر تو، موی خویش و زیبایی‌های ظاهری‌اش را به تو نشان دهد، موجب لغزش تو گردد .

پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) برای محافظت از عفت خانواده‌ها، محدوده‌ی معاشرت مردان و زنان محرم را این‌گونه بیان کردند: اگر کسی خواست زنان محرم بالغ خود را غیر از همسر - ببوسد، خواهر باشد یا عمّه یا خاله، میان دو چشم (پیشانی) و سر او را ببوسد، و از بوسیدن گونه و دهان او خودداری کند. 

مردان محرم در منزل وظیفه دارند که از ورود خودسرانه به منزل خودداری کنند و حتماً اجازه بگیرند و با در زدن، وارد محل اقامت خاص زنان خانه شوند. امیرالمومنین علی علیه‌السلام فرمودند: مردی به حضور رسول خدا (صلّی اللَّه علیه و آله و سلّم) رسید و سؤال کرد: آیا هر وقت می‌خواهم وارد اتاق مادرم شوم، باید اجازه بگیرم؟ رسول خدا (صلّی اللَّه علیه و آله و سلّم) فرمود: آری. مرد پرسید: چرا؟

رسول خدا (صلّی اللَّه علیه و آله و سلّم) فرمودند: آیا خوشحال می‌شوی وقتی وارد شدی، او را عریان ببینی؟ مرد پاسخ داد: نه. آنگاه رسول خدا (صلّی اللَّه علیه و آله و سلّم) فرمودند: پس با اجازه و اطلاع وارد شو. 

آموزش عفاف از دوران کودکی

از روش‌های فراگیر نمودن عفاف در خانواده، آموزش فرزندان از همان دوران کودکی است تا خانواده‌های مسلمان بتوانند فرزندانشان را از همان خردسالی با حیا، عصمت و عفت تربیت کنند. این شیوه در دین مبین اسلام مورد توجه خاصی قرار گرفته است.

رسول اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمودند:

زن‌های نامحرم از بوسیدن پسر بچه‌ای که سنش از هفت سال تجاوز کرده است، خودداری کنند. 

امام کاظم (علیه السلام) فرمودند: وقتی دختر بچه شش ساله شد، مرد نامحرم حق ندارد او را ببوسد، و همچنین نمی‌تواند او را در آغوش بگیرد. 

لزوم تربیت کودکان از منظر فقهای معاصر

حضرت آیت الله بهجت: تمرین اطفال بر وظایف شرعیه، به عهده‌ی والدین است.

حضرت آیت الله فاضل لنکرانی: بر پدر و مادر است که فرزندان خود را با آداب و رسوم اسلامی و وظایف شرعی آشنا کنند و چنانچه موارد مذکور (عدم رعایت پوشش کودکان) موجب تهییج و مفسده شود، اگرچه بچه ممیز نباشد، باید آنان را بپوشانند و حفظ کنند تا جامعه، آلوده و بی‌بند و بار نشود.

حضرت آیت الله سیستانی: بر غیر بالغ، پوشیدن واجب نیست؛ ولی پدر و مادر لازم است که فرزند خود را به رعایت آداب و شئون اسلامی وادار نمایند و در تربیت صحیح شرعی آنان بکوشند.

حضرت آیت الله صافی گلپایگانی: والدین موظف‌اند دختر را از کودکی به رعایت حجاب و گریز از نامحرم عادت دهند و اگر در این امر مسامحه کنند و دختر را نسبت به نامحرم بی‌تفاوت نمایند، شریک در معاصی دختر هستند. در حدیث وارد شده است که در مجلسی که حضرت رضا (علیه السلام) تشریف داشتند و عده‌ای نیز حضور داشتند، دختر بچه‌ای وارد شد؛ حضار در مجلس یکی‌یکی دختر را مورد نوازش قرار دادند، تا رسید به حضرت رضا (علیه السلام) آن حضرت از سن دختر سؤال کردند، گفته شد پنج سال دارد. حضرت رفتاری را که دیگران کرده بودند ننمودند، پس اعمال آن بزرگوار باید برای زن مسلمان سرمشق باشد. 

حضرت آیت الله مکارم شیرازی: بر پدر و مادر لازم است فرزندان خود را به مسائل اسلامی از زمان طفولیت آشنا کنند.

حضرت آیت الله تبریزی: پوشش بر دختران نابالغ واجب نیست؛ لکن وظیفه‌ی والدین است که دخترانشان را به پوشش اسلامی عادت دهند و فرزندانشان را با احکام اسلامی تربیت نمایند.

جداسازی بستر خواب

جداسازی بستر خواب افراد خانواده، از موضوعات مهم در آموزش عملی تقویت فرهنگ عفاف در میان خانواده است.

رسول اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) در سخنی تربیتی برای آموزش عفاف از دوران کودکی، جداسازی بستر خواب فرزندان سفارش کرده و می‌فرمایند: بستر خواب پسر بچه با پسر بچه، پسر بچه با دختر بچه و دختر بچه با دختر بچه، در ده سالگی باید از هم جدا شود. 

امام صادق (علیه السلام) در باره ضرورت جداسازی محل خواب پدر و مادر از فرزندان و تاثیر آن در عفت بچه‌ها فرمودند: شخص نباید در اتاقی با همسر و کنیز خود همبستر شود که در آن اتاق کودکی باشد، چون موجب می‌شود تا آن کودک در آینده به فساد روی آورد.

حضرت موسی بن جعفر (علیه السلام) هم به نقل از پدران بزرگوارشان فرمودند:

در هفت سالگی فرزندان خود را به نماز وا دارید و در ده سالگی بستر خواب آن‌ها را از یکدیگر جدا کنید. 

در مورد حفظ عفاف در خانواده‌ها، سفارش‌های مهم فراوانی نیز در قرآن و روایات وارد شده است. خداوند در سوره نور در فرمان حکیمانه‌ای، اجازه گرفتن برای ورود به خانه دیگران را مطرح می‌کند:

«ای کسانی که ایمان آورده‌اید! در خانه‌هایی غیر از خانه خود وارد نشوید، مگر اینکه اجازه بگیرید و بر اهل آن خانه سلام کنید. این برای شما بهتر است و اگر کسی را در آن نیافتید، وارد نشوید تا به شما اجازه داده شود و اگر گفته شد: «بازگردید»، بازگردید. این برای شما پاکیزه‌تر است و خداوند به آنچه انجام می‌دهید آگاه است!»