- حاج آقا منظور از «شجره ملعونه» چیست؟

- شجره ملعونه به معنای درخت لعنت شده از واژگان قرآنی است که فقط یک بار در قرآن آمده است. خداوند متعال در آیه ۶۰ سوره اسراء می‌فرماید: «ما جَعَلْنَا الرُّؤْیا الَّتِی أَرَیناک إِلَّا فِتْنَةً لِلنَّاسِ وَ الشَّجَرَةَ الْمَلْعُونَةَ فِی الْقُرْآنِ» یعنی آن رؤیایی را که نشانت دادیم و آن درخت نفرین شده در قرآن را، جز برای آزمایش مردم قرار ندادیم.

- منظور آیه از رؤیا چیست؟

- منظور از رؤیا، خوابی است که رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) دیدند. آن حضرت در خواب دیدند «بنی‌امیّه» به شکل بوزینگانی درآمده و بر بالای منبرشان جست و خیز می‌کنند. این خواب، پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) را در اندوه عمیقی فرو برد تا اینکه این آیه نازل شد. در واقع بنی‌امیّه همان مراد قرآن کریم از شجره ملعونه است.

- بنی‌امیّه چگونه به حکومت رسیدند؟

- بنی‌امیّه از قبیله‌های بزرگ و قدرتمند قریش در مکه بودند که تا قبل از فتح مکه، از سردمداران دشمنی با اسلام محسوب می‌شدند و پس از فتح مکه به اسلام گرویدند. بنی‌امیّه در عصر اسلام امیدی به کسب مقام حکومتی نداشتند تا اینکه «عمر بن خطاب» خلیفه دوم، «یزید بن ابوسفیان» برادر «معاویه» را به حکمرانی دمشق گماشت. یزید در سال هفدهم هجرت بر اثر طاعون درگذشت و خلیفه دوم، معاویه را به جای او نشاند. پس از خلیفه دوم، «عثمان بن عفان» که از طایفه بنی‌امیّه بود از طریق شورای شش نفری به خلافت رسید و بدین وسیله درهای حکومت مسلمین به روی بنی‌امیّه گشوده شد. عثمان حکومت شهرهای مهم بلاد اسلامی را به نزدیکان خود از بنی‌امیّه سپرد و جایگاه آن‌ها را در حکومت تثبیت کرد. در این دوران روزی ابوسفیان از کنار شهدای جنگ احُد می‌گذشت که لگدی به قبر «حمزه سیدالشهدا» زد و گفت: چیزی که دیروز بر سر آن با شمشیر با شما می‌جنگیدیم، امروز به دست کودکان ما افتاده است و با آن بازی می‌کنند.

- خلفای بنی‌امیّه چند نفر بودند؟

- خلفای اموی چهارده نفر بودند که نود و یک سال حکومت کردند. آن‌ها به دو دسته سفیانی و مروانی تقسیم می‌شوند. نسب سفیانیان به ابوسفیان می‌رسد و به ترتیب «معاویه بن ابوسفیان» بنیانگذار حکومت اموی، «یزید بن معاویه» و «معاویه بن یزید» را شامل می‌شود که مجموعاً بیست و سه سال حکومت کردند. نسب مروانیان به «حکم بن ابی‌العاص بن امیّه» می‌رسد و به ترتیب «مروان بن حکم»، «عبدالملک بن مروان»، «ولید بن عبدالملک»، «سلیمان بن عبدالملک»، «عمر بن عبدالعزیز»، «یزید بن عبدالملک»، «هِشام بن عبدالملک»، «ولید بن یزید بن عبدالملک»، «یزید بن ولید بن عبدالملک»، «ابراهیم بن ولید بن عبدالملک» و «مروان بن محمد بن مروان» را شامل می‌شود که مجموعاً شصت و هشت سال حکومت کردند. 

- حکومت امویان چه پیامدهایی داشت؟

- بنی‌امیّه به فتنه‌های بزرگی در جهان اسلام دامن زدند. آن‌ها اسلام را به اسلام بدلی و مُثله شده تبدیل کردند که چیزی جز یک سلسله ظواهر بی‌محتوا نبود. حکومت امویان نظام خلافت را به نظام استبدادی موروثی تبدیل کردند و با برخوردهای تبعیض‌آمیز موجب گسترش ظلم و بی‌عدالتی شدند. آن‌ها با تقویت و ترویج جبرگرایی و حمایت از «مرجئه» به خلیفه و دستگاه خلافت قداست بخشیده و مکه و مدینه را به مرکز لهو و لعب و میدان رقابت رقاصان و کنیزکان آوازه‌خوان تبدیل کردند.

- یعنی اسلام چون پوستین گوسفند وارونه شد؟

- بله. امیرالمومنین علی (علیه السلام) درباره پیامدهای شوم تسلط بنی‌امیّه بر جامعه اسلامی فرمودند: «ترسناک‌ترین فتنه‌هایی که بر شما وارد می‌شود، فتنه بنی‌امیّه است که فتنه‌ای است کور و ظلمانی. سیطره‌اش همه‌جا را فرا می‌گیرد و بلای آن، دامن‌گیر افراد صاحب بصیرت می‌شود؛ اما کسانی که فاقد بصیرت بوده و کورکورانه زندگی می‌کنند، از آن در امان خواهند ماند. به خدا سوگند، بعد از من خواهید دید که بنی‌امیّه برای شما زمامداران بدی خواهند بود. همان شتر سرکشی که با دهان، گاز گرفته، دست بر زمین می‌کوبد و با لگد زدن مانع از دوشیدن شیرش می‌شود. آنان همچنان بر شما حکومت می‌کنند تا کسی از شما را باقی نگذارند جز آن کسی که برای آنان سودمند باشد یا حداقل ضرری به آن‌ها نرساند. فتنه و بلای آنان همچنان دامن‌گیر شما خواهد بود تا جایی که انتقام‌گیری یکی از شما از آنان، همچون انتقام‌گیری برده از ارباب یا انتقام‌گیری انسان از همراهش خواهد بود (که به آسانی مقدور نیست.) فتنه آن‌ها همانند فتنه‌های زشت و ترسناک جاهلیت بر شما وارد می‌شود، به گونه‌ای که نه نور هدایتگری در آن به چشم می‌خورد و نه نشانه و علامت نجاتی.» - ممنون حاج آقا 

منبع: برداشتی از کتاب: مجموعه مقالات تاریخی، (نیم نگاهی به ظهور و سقوط بنی‌امیّه)، تالیف: استاد مهدی پیشوائی