سید بهاءالدین، علی بن عبدالکریم نیلی نجفی، عالم شیعه قرن هشتم هجری که او را علامه، فقیه، متکلم، مفسر، رجالی و نسّابه به معنای متخصص در علم نسب‌شناسی خوانده‌اند. بهاءالدین از شاگردان فخر المحققین (متوفای ۷۷۱ق) بوده است. از شاگردان سید بهاءالدین می‌توان به احمد بن فهد حلی (متوفای ۸۴۱ق) اشاره کرد. سید بهاءالدین ارادتی خاص به امام عصر (عج) داشته است. این ارادت در آثار و تألیفاتش نظیر منتخب الانوار المضیئة و سرور اهل الایمان نمایان است.

تاریخ دقیق ولادت او مشخص نیست؛ اما گفته شده قبل از سال ۷۴۰ق بوده؛ زیرا عبدالمطلب بن اعرج حسینی از اساتید او به سال ۷۵۴ق درگذشته است. سید بهاء الدین از سادات حسینی و از نسل حسین ذوالدمعه پسر زید بن علی است.

همچنین نیلی منسوب به نیل، شهری بن بغداد و کوفه است که به وسیله حجاج بنا نهاده شده است. این شهر هنوز هم از شهرهای آباد و پابرجای عراق محسوب می‌گردد. از آنجا که وی برای تحصیل عازم نجف شده و ساکن آن شهر گردیده است، به وی نجفی هم می‌گویند.

تاریخ وفات نیلی مانند ولادتش نامعلوم است؛ اما گفته شده، وی در سال ۸۰۳ق زنده بوده؛ زیرا ابن فهد حلی در کتاب عده الداعی از وی روایت کرده و عبارت «دامت فضائله» را به کار برده است، در حالی که اگر در قید حیات نبود، می‌بایست برای او آرزوی رحمت و مغفرت می‌کرد. 

برخی از آثار وی که به دست ما رسیده عبارتند از:

الدر النضید فی تعازی الامام الشهید درباره مقتل و مراثی امام حسین (علیه السلام)

منتخب الأنوار المضیئه که آقابزرگ تهرانی از آن به «الغیبه» تعبیر کرده است.

تبیان انحراف صاحب الکشّاف.

النّکت اللّطاف الواردة علی صاحب الکشّاف.

الإنصاف فی الرّدّ علی صاحب الکشّاف. نیلی در این آثار سه گانه اخیر، حدود ۸۰۰ مورد از خطاهای لفظی و معنوی زمخشری را نگاشته است.

إیضاح المصباح لأهل الفلاح که شرح مصباح صغیر شیخ طوسی است.

السلطان المفرج عن اهل الایمان.

سرور أهل الإیمان فی علامات ظهور صاحب الزمان.

کتابی در علم رجال که شاگردش جمال الدین ابن اعرج آن را به امر استاد خویش کامل کرد.

الأنوار الإلهیه فی الحکمه الشرعیه.

کتاب المفتاح

کتاب الزبده.