یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های خانواده اخلاقی و پویا، حسن معاشرت افراد آن خانواده است. حسن معاشرت؛  هم جنبه اخلاقی و ارزشی دارد و هم جنبه حقوقی. به مجموعه‌ای از رفتارها که شامل اکرام و ترک آزار، احترام، خوش‌زبانی، گشاده‌رویی، اعلام دوستی، پرهیز از خشونت، و مواردی این‌گونه‌اند، حسن معاشرت گفته می‌شود.

قرآن کریم با عبارت «و عاشِرُوُهّن بالمعروف» (نساء: ۱۹) به طور صریح بر حفظ حرمت اشخاص و نشاط آفرینی و خوش‌رویی در برخوردها سفارش می‌کند. شادکامی، نتیجه زیبانگری و درک صحیح واقعیت‌هاست. حسن معاشرت، مهر و مودتی است که بر پایه ایمان به خدا در خانواده شکل می‌گیرد. ابراز دوستی، خوش‌زبانی و شادکامی، معمولاً در ابتدای زندگی با شور و شوق خاصی جریان دارد؛ ولی در ادامه ممکن است به لحاظ وجود مسائل گوناگون، وظایف سنگین و غیره، این جنبه از رفتارها کم‌رنگ شود.

باید دانست که لحظه‌های زندگی پر از بیم و امید است. رفتارهای محترمانه و شادی‌آفرین در ایجاد رغبت و امید به فردای روشن، بسیار کمک می‌کند و خستگی و دل‌زدگی را از افراد خانواده می‌زداید: قرآن کریم انسان‌ها را به حفظ تعادل در زمان از دست دادن نعمت‌ها و یا به دست آوردن آنها سفارش می‌کند:

«لِکَیلا تَأسَوَا علی ما فاتَکُم و لاتَفْرَحوا بما آتاکُم؛ به خاطر آنچه از دست داده‌اید، ناامید نگردید و به خاطر آنچه به دست آورده‌اید، زیاد شادمان نباشید.» (حدید 23)

حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله رابطه ایمان را با همسردوستی، به شیوایی بیان می‌کند که هر چه ایمان انسان کامل‌تر باشد، بیشتر به همسرش اظهار محبت می‌کند و ارزش هم‌نشینی مرد در کنار زنش، بیشتر از اعتکاف و عبادت در مسجد است. سعدی شیرین‌سخن نیز چنین می‌گوید:

که یکدل بود با وی آرام دل

کسی برگرفت از جهان کام دل

نگه در نکویی و زشتی مکن

اگر پارسا باشد و خوش سخن

که آمیزگاری بپوشد عیوب

زن خوش‌منش دل نشان تر که خوب