امام باقر علیه السلام فرمودند:  به خدا سوگند که او (مهدی (علیه السلام)) مضطر (حقیقی) است که در کتاب خدا آمده می فرماید: «اَمَّن یجیب المضطر اذ ادعاه و یکشف السؤ...» بحارالانوار، ج ٥٢، ص ٣٤١ 

بازی سالانه؛ بودجه نهادهای فرهنگی

احمد اولیایی
 
هر ساله در این ایام یا کمی قبل و بعدتر، بودجه مصوب نهادهای فرهنگی توسط برخی با این پرسش که «با این بودجه کلان، این نهادها چه کاری برای فرهنگ کرده‌اند؟!» پررنگ می‌شود. برای مواجهه معقول با این پرسش باید به چند نکته دقت کرد: ۱. بودجه‌هایی در حد ۵۰۰ میلیارد تومان در مقیاس بودجه‌ریزی ملی برای کشور ۸۰ میلیونی عدد بالایی نیست. از نظر روانی نباید مبهوت اعداد شد. ۲. چرا فقط بودجه نهادهای فرهنگی پررنگ می‌شود. هیچگاه روی بودجه دانشگاه‌ها توسط این‌ها مانور داده نمی‌شود؛ اما بودجه مثلاً حوزه علمیه یا نهادهای دینی که بعضاً کمتر از یک دانشگاه هستند پررنگ می‌شود! ۳. اساساً «فناوری اثرسنجی فرهنگی» چیست؟ یعنی چگونه می‌توان فهمید کار فرهنگی اثر کرده است؟ فرض کنید یک نهاد فرهنگی کتابی با هدف کاهش طلاق منتشر می‌کند. کتاب هم توزیع می‌شود. چگونه می‌توان فهمید کتاب در کاهش طلاق موثر بوده است؟! یا به عنوان مثال، تلویزیون یک سریال در باب احترام به والدین پخش می‌کند. چگونه می‌توان فهمید احترام به والدین در ایران بر اثر این سریال تغییر کرده است؟! اساساً فناوری اثرسنجی فرهنگی نه تنها در ایران؛ بلکه در جهان با چالش جدی روبروست. در مورد کارکرد نهادهای فرهنگی هم این چالش وجود دارد. ۴. جامعه ایران سال‌هاست مورد تهاجم فرهنگی‌ست و این تهاجم طی ده سال گذشته با توسعه شبکه‌های اجتماعی ضریب بیشتری پیدا کرده است. با این همه، چگونه زیست دینی و فرهنگی هنوز در ایران زنده است؟ به عنوان مثال: نوجوانان انبوهی که در اعتکاف حاضر می‌شوند، تعداد زوار حرم ائمه (علیهم‌السلام) که هیچگاه کاهش ندارد، هیئات مذهبی که مملو از جوانان است، دهه هفتادی و هشتادی‌هایی که مدافع حرم می‌شوند، مراجعات فرهنگی و دینی که به حوزویان و نهادهای فرهنگی می‌شود (در یک نمونه فقط یک مرکز ملی پاسخگویی دینی در قم روزانه هفت تا ده هزار تماس تلفنی برای پرسش دینی_فرهنگی دریافت می‌کند). این‌ها و ده‌ها مثال دیگر همه نشان از زنده بودن زیست دینی و فرهنگی دارد. پس، همان‌طور که می‌توان ادعا کرد نهادهای فرهنگی کاری نمی‌کنند، می‌توان ادعا کرد این‌ها پس حاصل چیست؟! قطعاً بخشی حاصل تلاش نهادهاست. ۵. عموماً افرادی که این ایام بر روی خبر بودجه‌ی نهادهای فرهنگی - دینی مانور می‌دهند، آیا لزوماً دغدغه فرهنگ دارند؟! آیا نمی‌دانند عدالت‌خواهی فقط به معنای افشا نیست؟ آیا نمی‌دانند؛ مثلاً افشای اینترنتی بحث مالی از یک عالِم نه تنها کمکی به عدالت نمی‌کند؛ بلکه دینداری مردم را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد؟ می‌دانند؛ اما آن‌ها لزوماً دغدغه دین و فرهنگ ندارند. هدف مشخص‌تری را دنبال می‌کنند!