در این یادداشت، اجمالاً به بررسی هدایت افکاری عمومی توسط حوزه علمیه بعد از جنگ 12 روزه پرداخته می‌شود.

1. بازتعریف نقش حوزه در گفتمان مقاومت

حوزه‌های علمیه از قدیم، اصلی‌ترین رکن هدایت فکری، معنوی و سیاسی جامعه بوده‌اند. از نهضت تنباکو تا انقلاب اسلامی، همواره حوزه پیشگام روشنگری، دفاع از حق و مقابله با استعمار و استکبار بوده است. پس از جنگ 12 روزه، نقش حوزه وارد مرحله‌ای تازه شده است؛ مرحله‌ای که در آن، تبیین گفتمان مقاومت، تحلیل واقع‌گرایانه‌ی شرایط منطقه و جهان و دفاع از مشروعیت اقدامات دفاعی جمهوری اسلامی ایران، به یک وظیفه‌ی مهم تبدیل شده است. امروز مردم به دنبال فهم دقیق از آنچه روی داده هستند. تحلیل دقیق دشمنی استکبار با ایران، ترسیم چشم‌انداز آینده و پاسخ به شبهاتی که دشمنان در فضای مجازی و رسانه‌ای پمپاژ می‌کنند، رسالت بزرگی است که به عهده حوزه علمیه است.

2 . جهاد تبیین

در شرایطی که عملیات روانی دشمنان اسلام و ایران، با بهره‌گیری از ابزار رسانه‌ای و شبکه‌های اجتماعی، سعی در تحریف واقعیت‌ها و وارونه‌نمایی پیروزی‌های جبهه مقاومت دارند، حوزه‌های علمیه وظیفه دارند با استفاده از ابزارهای نوین تبلیغی و رسانه‌ای، به مقابله با شبهه‌افکنی‌ها بپردازند. باید توجه داشت که در عصر رسانه، حقیقت از طریق روایت شکل می‌گیرد و اگر حوزه‌های علمیه، روایتگری نکنند، دشمن روایت خود را تحمیل خواهد کرد. روحانیت موظف است با زبان ساده و استدلالی، وقایع را برای مردم تبیین کند. جنگ امروز، جنگ روایت‌هاست و غفلت از این میدان، به معنای واگذار کردن ذهن مردم به دشمن است.

3. تبیین نقش نگاه توحیدی در جنگ و مبارزه

حوزه باید تبیین کند که پیروزی‌ها، تنها با ابزار و تجهیزات حاصل نمی‌شوند؛ بلکه پیروزی واقعی ریشه در نگاه توحیدی و داشتن توکل، اخلاص، تقوا، صبر، و روحیه شهادت‌طلبی دارد. نگاه توحیدی و برای خدا جنگیدن، ستون اصلی یک مبارزه موفق است. مردم باید بدانند که پشتوانه یک مقاومت موفق، ایمانی صادقانه به وعده‌های الهی است. حوزه باید این حقیقت را با زبان دلنشین و قابل‌فهم به جامعه منتقل کند. در جهانی که مادی‌گرایی حاکم است، این پیام روح‌بخش، نیرویی عظیم برای حرکت جامعه خواهد بود.

4. هدایت جوانان

قشر جوان، بیش از دیگر اقشار جامعه در معرض بمباران اطلاعاتی و انحرافات رسانه‌ای قرار دارد. حوزه‌های علمیه باید با رویکردی نو و متناسب با زبان نسل امروز، وارد فضای فکری و عاطفی جوانان شوند. برگزاری جلسات پرسش و پاسخ، تشکیل حلقه‌های معرفتی، اردوهای فرهنگی - تبیینی، تولید محتوای چندرسانه‌ای و حضور فعال در فضای مجازی، حضور در دانشگاه‌ها و مدارس، شنیدن مستقیم و بی‌قضاوت دغدغه‌ها و سؤالات جوانان، از جمله اقداماتی است که می‌تواند ارتباط نسل جوان با معارف الهی و اندیشه دینی را تقویت کند و از فروپاشی فکری در برابر هجمه‌های دشمن جلوگیری کند.

نسل جوان، پرچم‌دار آینده کشور است و حوزه باید پیوندی صمیمی، صادقانه و عالمانه با او برقرار کند. حوزه علمیه‌ای که نسل جوان و دغدغه‌هایش را درک نکند، نمی‌تواند افکار عمومی را هدایت کند.

5. نورانی کردن دل‌ها

یکی از قسمت‌های مهم پیام هفت محوری اخیر امام خامنه‌ای، تأکید بر «نورانی کردن دل‌ها» است؛ مفهومی که ریشه در قرآن و سنت دارد. امروزه که اضطراب‌ها، نگرانی‌ها و فشارهای روانی ناشی از جنگ و وضع اقتصادی روی روح و روان مردم تاثیراتی گذشته، جامعه بیش از هر زمان نیازمند آرامش درونی و اتصال قلبی به منبع لایزال الهی است. وظیفه‌ی روحانیون در این مرحله، انتقال آرامش، معنویت، امید، و شرح سنت‌های الهی در باب پیروزی اهل حق است. باید آیات مختلف قرآن درباره‌ی فتح و پیروزی را برای مردم بازخوانی کرد.

6. تبیین گفتمان مقاومت

حوزه‌های علمیه باید با بهره‌گیری از منابع دینی، موضعی روشن و مستدل نسبت به جنگ و جبهه مقاومت اتخاذ کنند. تبیین آموزه‌هایی چون «دفاع مشروع»، «ظلم‌ستیزی»، «نصرت مظلوم» و «حرمت سازش با باطل» و انتقال این معانی به ذهن و قلب عموم مردم، از وظایف حوزه علمیه است که جهت‌دهی فکری جامعه را تضمین می‌کند. مخاطب امروز نیازمند و تشنه حقیقت است؛ حوزه باید در این عرصه پیشگام باشد. دفاع از حقیقت مقاومت، رسالت تاریخی حوزه‌هاست و در دوران جنگ‌های روایت‌محور، این رسالت دوچندان می‌شود.

7. افزایش بصیرت سیاسی

یکی از وظایف اساسی حوزه، بالا بردن سطح آگاهی مردم درباره تحولات منطقه‌ای و جهانی با نگاهی عمیق و تحلیلی است. حوزه باید با زبانی روان و قابل‌فهم برای عموم، ریشه‌های درگیری‌ها، اهداف دشمن و جایگاه جمهوری اسلامی را تشریح کند. باید با تکیه بر عقلانیت دینی و تجربه تاریخی، فهم مردم را ارتقاء داد. بصیرت سیاسی، سدّی در برابر جنگ روانی دشمنان است و حوزه در پرورش این بصیرت، نقشی کلیدی دارد. آگاهی‌بخشیِ حوزه، جامعه را در برابر موج تحریف و تحمیق رسانه‌ای واکسینه می‌کند.

8. تولید محتواهای دینی و رسانه‌ای مؤثر

عصر امروز، عصر رسانه است و حوزه نباید صرفاً به منبر سنتی بسنده کند. تولید سخنرانی‌های تحلیلی، پادکست، ویدئوهای کوتاه، مقالات علمی و یادداشت‌های قابل‌انتشار در شبکه‌های اجتماعی، ضرورتی گریزناپذیر است. محتوا باید عمیق، جذاب و متناسب با ذائقه مخاطب باشد. روایت جنگ و مقاومت باید به زبان نسل جدید بیان شود، تا اثرگذار باشد.

9. هدایت هیئات و تشکل‌های مذهبی

هیئات مذهبی از مؤثرترین بسترهای فرهنگی در کشور هستند. حوزه باید با جهت‌دهی فکری و محتوایی این مجموعه‌ها، پیام مقاومت، ظلم‌ستیزی را به شکلی درست و انگیزشی منتقل کند. نقش علما در این هدایت بی‌بدیل است؛ چرا که می‌توانند مرز میان احساس و عقلانیت را مدیریت کنند و شور و شعور را با هم افزایش بدهند. مراسمات مختلف دینی و ملی، می‌توانند به بستری برای بصیرت‌افزایی تبدیل شوند. تشکل‌های مذهبی بدون پشتوانه علمی و هدایت فکری، در معرض انحراف یا سکون قرار دارند.

10. تقویت روحیه عمومی و امیدآفرینی

در پس هر جنگ، جامعه نیازمند التیام روانی و بازیابی امید است. حوزه‌های علمیه با استفاده از آیات الهی، روایات اهل‌بیت (علیهم السلام) و عبرت‌های تاریخ اسلام، می‌توانند روحیه ایستادگی و ایمان به پیروزی نهایی را در جامعه زنده نگه دارند. مردم باید بدانند که مقاومت، نتیجه دارد و نصرت خداوند حتمی است. حوزه باید در مقابل امواج یأس، پیام‌آور امید باشد. تکیه بر سنت‌های الهی در پیروزی مستضعفین، مخاطب را از ناامیدی می‌رهاند و روحیه ملی را تقویت می‌کند. نقش خطابه‌های امیدآفرین در این مرحله همانند اوایل انقلاب، بسیار کلیدی است.

11. تأکید بر اتحاد

جنگ‌ها همواره می‌توانند بستر اختلاف‌افکنی دشمنان را فراهم کنند. حوزه باید با تمرکز بر مشترکات و دعوت به وحدت، مسیر اتحاد ملی و دینی را تقویت کند. وحدت، ضامن پیروزی‌های آینده است و حوزه با جایگاه مرجعیت دینی‌اش، نقش پررنگی در این مسیر دارد. طرح مباحث اختلاف‌برانگیز در این شرایط، خنجری در پشت مقاومت است. وحدت اقشار مختلف مردم، یک راهبرد مهم در برابر جبهه استکبار است.

12. نظارت و نقد دلسوزانه نسبت به عملکرد مسئولین

حوزه علمیه نباید نسبت به خطاها یا کم‌کاری‌های مسئولان نظام، بی‌تفاوت باشد. نقد منصفانه و مبتنی بر مصالح مردم، از رسالت‌های دیرینه روحانیت است. این نقد اگر با ادب، علم و نیت اصلاح همراه باشد، موجب بازسازی اعتماد عمومی می‌شود. سکوت حوزه در قبال ضعف‌های آشکار، می‌تواند موجب بدبینی مردم به نهاد دین گردد. حوزه باید زبان گویای مردم باشد.

13. برقراری ارتباط با حوزه‌ها و مراکز علمی و دینی جهان

امروز یکی دیگر از رسالت‌های مهم حوزه، رساندن پیام حقانیت اسلام ناب و مقاومت به جهانیان است. حوزه باید از طریق ارتباطات بین‌المللی، ترجمه آثار، تربیت مبلغین جهانی و تعامل با نخبگان فکری جهان اسلام، نقش تاریخی خود را ایفا کند. حوزه باید با علما و مراکز دینی جهان ارتباط فعال برقرار کند تا تصویر درستی از واقعیت‌ها ارائه شود. روایت‌سازی دشمن در رسانه‌های بین‌المللی، اگر بدون پاسخ بماند، افکار عمومی جهان را منحرف می‌کند. تعامل علمی، تبادل بیانیه، نشست‌های مجازی و پاسخ‌های رسانه‌ای، ابزارهای این ارتباط هستند. حوزه علمیه می‌تواند و باید صدای جبهه مقاومت در جهان باشد.

14. بازخوانی و تحلیل تطبیقی تاریخ اسلام با حوادث روز

حوزه‌های علمیه با تکیه بر میراث عظیم تاریخی اسلام، می‌توانند شباهت‌ها و تطابق‌های میان نبردهای صدر اسلام و مقاومت‌های معاصر را تبیین کنند. تحلیل نبردهایی مانند بدر، احد، خندق و صفین، و تطبیق آن‌ها با جهاد امروز، موجب عمق بخشی در نگاه مردم و داشتن تحلیل بهتری از شرایط می‌شود. حوزه باید نشان دهد که سنت الهی در یاری جبهه حق، همواره جاری است. این تطبیق تاریخی، انسجام فکری و روحیه امت را تقویت می‌کند.