حملات تجاوزکارانه ایالات متحده به مراکز هسته‌ای ایران نه‌تنها نقض قوانین بین‌المللی است؛ بلکه پیش‌زمینه‌ای برای برهم‌زننده تعادل امنیتی منطقه و جهان تلقی می‌گردد. این اقدامات، صرف‌نظر از موفقیت یا عدم موفقیت عملیاتی، پیامدهای ژئوپلیتیکی و هویتی عمیقی دارد که بی‌پاسخ گذاشتن آن‌ها، می‌توانست ایران را به نقطه ضعف استراتژیک بکشاند. در این یادداشت ضمن بررسی ابعاد حقوقی و سیاسی این موضوع، ضرورت پاسخ قاطع و بدون مماشات ایران به این تجاوز آشکار را مورد بررسی قرار داده‌ایم. 

باتوجه به تهاجم قدرتمندانه ایران به پایگاه آمریکا در منطقه، بررسی ابعاد حقوقی و سیاسی این ماجرا، پیامدهای بی‌پاسخ گذاشتن تجاوز آمریکا و نتایج مثبت پاسخ قدرتمندانه، ضرورت پرهیز از خویشتن‌داری و پاسخ قاطع و سخت به متجاوز را به اثبات می‌رساند: 

ماده 2 منشور ملل متحد هرگونه توسل به زور علیه تمامیت ارضی کشورها را ممنوع می‌داند. تجاوز به مراکز صلح‌آمیز و ثبت‌شده در آژانس انرژی اتمی، نقض آشکار حقوق بین‌الملل است. ماده ۵۱ منشور ملل متحد نیز با تاکید بر حق دفاع مشروع از سوی کشوری که مورد تجاوز واقع شده می‌افزاید: «در صورتی که یک عضو ملل متحد مورد تجاوز مسلحانه واقع شود، هیچ‌یک از مقررات این منشور به حق طبیعی دفاع مشروع انفرادی یا اجتماعی تا موقعی که شورای امنیت اقدام لازم برای حفظ صلح و امنیت بین‌المللی بعمل آورد، لطمه وارد نخواهد آورد».

بیانیه‌های شورای امنیت در خصوص حملات به تأسیسات هسته‌ای در سال‌های ۲۰۱۱ و ۲۰۱۵ نیز یکی از محورهای مهم اسناد بین‌المللی مرتبط با امنیت هسته‌ای و منع حمله به زیرساخت‌های صلح‌آمیز است. در این زمینه، شورای امنیت طی سال‌های اخیر چند بیانیه و اعلام موضع داشته که برخی جنبه‌های کلی یا خاص حملات و تهدیدها علیه تأسیسات هسته‌ای را مورد تأکید قرار داده‌اند. در ۲۸ آوریل ۲۰۱۱، شورای امنیت سازمان ملل جلسه‌ای پیرامون تهدید حملات تروریستی به تأسیسات هسته‌ای تشکیل داد. در این جلسه بر ضرورت حفاظت از تأسیسات هسته‌ای کشورها در مواجهه با تهدیدات تروریستی یا عملیات خرابکارانه تاکید و نسبت به پیامدهای فاجعه‌بار حمله عمدی به این مراکز برای امنیت ملی، منطقه‌ای و جهانی هشدار داده شده است. در 20 جولای ۲۰۱۵ نیز با افزایش نگرانی‌ها درباره خرابکاری و حملات به تأسیسات هسته‌ای، شورای امنیت و مجامع وابسته خود، در قالب قطعنامه‌ها و بیانیه‌هایی، حملات به مراکز صلح‌آمیز هسته‌ای را محکوم و امنیت این اماکن را ضرورتی جهانی معرفی کردند. در قطعنامه ۲۲۳۱ (۲۰۱۵) درباره برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) نیز تاکید شده است که کلیه کشورها موظف به احترام به حق استفاده صلح‌آمیز ایران از انرژی هسته‌ای هستند و حمله یا تهدید به این مراکز، نقض حقوق مشروع می‌باشد. شورای حکام آژانس انرژی اتمی و کمیته‌های وابسته نیز در همان سال بیانیه دادند که هرگونه حمله به نیروگاه‌های هسته‌ای مغایر با اصول پادمان و امنیت بین‌المللی است؛ بنابراین در هر دو مقطع، ضمن هشدار نسبت به پیامدهای امنیتی، هرگونه حمله، تهدید یا خرابکاری در تأسیسات صلح‌آمیز هسته‌ای قطعاً مغایر با حقوق بین‌الملل اعلام شده و مسئولیت دولت‌ها برای محافظت از این مراکز مورد تأکید قرار گرفته است.

در نهایت، ایران به عنوان عضو پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT)، حق بهره‌برداری صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای را دارد. حمله یا خرابکاری علیه این تأسیسات، تجاوز به حقوق مشروع ایران است. بدیهی است در صورتی که این عضویت نتواند از حق مشروع ایران دفاع کند و یا حتی عاملی برای سلب حق مسلم ایران شود، باقی ماندن در این پیمان وجهی نخواهد داشت. به ویژه در شرایطی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران را محکوم نمی‌کند!

بررسی همه جانبه ابعاد سیاسی و حقوقی تجاوز آمریکا به حاکمیت جمهوری اسلامی ایران نشان می‌دهد پیامدهای بی‌پاسخ گذاشتن این تجاوز بسیار سهمگین بود. آشکارترین پیامد، تشویق دشمن متجاوز به تکرار تجاوز است زیرا در صورت بی‌پاسخ ماندن، دشمنان با جسارت بیشتری تکرار این اقدامات را پیگیری می‌کردند. از سوی دیگر، بی‌عملی در برابر تجاوز آمریکا، به بازدارندگی جمهوری اسلامی ایران خدشه وارد نموده و موقعیت چانه‌زنی و بازدارندگی ایران را نزد دشمنان تضعیف می‌کرد. در مقابل، می‌توان نتایج پاسخ قدرتمندانه را حداقل در موارد زیر مورد تاکید قرار داد:

1. حفظ اعتبار و امنیت ملی

تجربه‌های متعدد ثابت می‌کند نرمش و تساهل بی‌موقع، موجب خدشه به وجهه اقتدار و استقلال ایران می‌شود. هر زمان ایران به وقت قاطعیت و انتقام، خویشتن‌داری نموده، موجب اشتباه محاسباتی دشمنان شده و تهدیدات امنیتی علیه کشور را افزایش داده است. در مقابل در هر دوره‌ای که ایران در برابر متجاوزان با قدرت پاسخ داده، اعتبار و امنیت ملی را حفظ و تقویت نموده است.

2. افزایش هزینه برای متجاوز

هدف اصلی دفاع راهبردی، بالا بردن هزینه تجاوز است تا دشمن در محاسبات خود دچار تردید و بازدارندگی شود. پاسخ قاطعانه به هر تجاوزی نشان خواهد داد حمله به ایران هزینه سنگینی برای متجاوزان در پی خواهد داشت و مانع از تکرار تجاوز خواهد شد.

3. تقویت انسجام داخلی و منطقه‌ای

اشتباه محاسباتی رژیم صهیونیستی در حمله به ایران، حمایت مردم از تجاوز این رژیم کودک‌کش بود؛ اما برخلاف انتظار آنان، این حملات وحشیانه و در پی آن، پاسخ قاطعانه ایران به تجاوز اسرائیل، موجب تقویت انسجام داخلی و منطقه‌ای به نفع ایران شد. امروز، ملت ایران و گروه‌های مختلف، به وحدت بی‌سابقه ملی برای مقابله با تجاوز خارجی رسیده و خواستار مقابله قاطع با دشمنان متجاوز هستند؛ بنابراین پاسخ عملی و مقتدرانه، همبستگی ملی و جلب نظر محیط پیرامونی را در پی داشت.

پاسخ قاطع به دشمن در سنت اسلامی

قرآن کریم تصریح می‌کند حاکمیت اسلامی از یک سو باید با جامعه اسلامی با رحمت و رافت برخورد کند و از سوی دیگر موظف است با کفار و دشمنانِ متجاوز، سرسخت و پر قدرت ظاهر شود: «محَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَ الَّذِينَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْکُفَّارِ رُحَمَاءُ بَیْنَهُمْ» (سوره فتح: ۲۹). بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران امام خمینی (ره) با اشاره به اقدام قدرتمندانه امیرالمومنین حضرت علی (علیه السلام) با یهودیان متخاصم و پیمان‌شکن و اینکه سیره آن حضرت در مواجهه با دشمنان متجاوز، انتقام سخت بود می‌فرمایند:

«مولای ما، امیرالمؤمنین (سلام‌الله‌علیه) آن مرد نمونه عالَم، آن انسان به تمام معنا انسان، آنکه در عبادت آن‌طور بود و در زهد و تقوا آن‌طور و در رَحم و مروت آن‌طور و با مستضعفین آن‌طور بود، با مستکبرین و با کسانی که توطئه می‌کنند شمشیر را [می‌کشید و] می‌کشت... خدای تبارک و تعالی در موضع عفو و رحمت، رحیم است و در موضع انتقام، انتقام‌جو. امام مسلمین هم این‌طور بود، در موقع رحمت، رحمت و در موقع انتقام، انتقام». (صحیفه امام خمینی، ج 9، ص 282)

بنابراین، پاسخ قاطع و فوری به تجاوز آمریکا علیه تأسیسات هسته‌ای ایران، نه فقط یک انتخاب سیاسی؛ بلکه یک الزام عقلانی، راهبردی و حتی برآمده از قواعد شرعی دفاع مشروع بود. مماشات و انتظار از مجامع بین‌المللی بدون اقدام عملی مقتدرانه، به تضعیف جایگاه ایران و تشویق دشمنان به تجاوزات بیشتر می‌انجامید.