مسئله ورزش، به ویژه ورزش قهرمانی، از مسائل چند وجهی و چند بُعدی است. مسائل بسیار متنوع اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، امنیتی، جسمی، روحی، اخلاقی و دینی دارد. معالاسف محققان و پژوهشگران ما نیز کمتر به این مهم پرداختهاند.
علیرغم آنکه وزارتخانهای برای این منظور با عنوان «وزارت ورزش و جوانان» تشکیل شده است و ساختاری عریض و طویل نیز برای آن شکل گرفته است، سوگمندانه باید گفت در عرصه اخلاق و فرهنگ، ورزش کاملاً منفعلانه عمل میکنیم.
در این زمینه سخن برای گفتن و مسئله برای طرح کردن فراوان است. در این مختصر، چند پرسش پژوهشی را برای علاقمندان به پژوهشهای کاربردی و پژوهش در عرصه نیازمندیهای کشور، مطرح میکنم. امیدوارم مفید و مؤثر واقع شود:
1. رابطه میان نظریات اخلاق هنجاری و اخلاق ورزش چگونه است؟ فیالمثل، «غایتگرایی» چه مدلی از اخلاق ورزش را پدید میآورد؟ «وظیفهگرایی» چه نوع مدلی از اخلاق ورزش را شکل میدهد؟ و «فضیلتگرایی» چطور؟ 2. اصول اخلاقی حاکم بر ورزش و ورزشکاران را از کجا باید به دست آورد؟ 3. آیا موازین اخلاقی در ورزشهای قهرمانی با ورزشهای غیرقهرمانی متفاوت است؟ مثلاً آیا میتوان خطای عمد را در ورزش قهرمانی موجه دانست؟ 4. حدود و ثغور «جوانمردی در ورزش» تا کجا است؟ زمانی که بازیکن تیم مقابل یا ورزشکار مقابل ما دچار مشکل جسمی میشود، وظیفهی اخلاقی ما چیست؟ آیا در همهی شرایط باید بازی را متوقف کنیم؟ 5. جایگاه «خشونت در ورزش» تا کجا است؟ اگر در جایی بکارگیری خشونتی جزئی موجب پیروزی تیم ما و در نتیجه شادی یک ملت شود، آیا کاری غیراخلاقی صورت گرفته است؟
6. جایگاه «مکر و حیلهگری و فریبکاری در ورزش» تا کجا است؟ آیا ورزش نیز همچون جنگ است که فریبکاری در آن موجه است؟ آیا میتوان گفت که مکر و حیلهگری در ذات برخی از ورزشهای قهرمانی نهفته است و اگر کسی مکار و حیلهگر نباشد هرگز نمیتواند ورزشکاری حرفهای شود؟ یا آنکه مکاری و فریبکاری جزء تدبیر تلقی میشود؟ 7. در صورت انجام خطایی بر روی حریف که منجر به نقص عضو او یا معیوب شدن عضوی از اعضای بدن او شود، وظیفهی اخلاقی چیست؟ 8. آیا میتوان با ورزشکار به عنوان یک کالا معامله کرد و او را مورد خرید و فروش قرار داد؟ 9. آیا ورزشکاران میتوانند خود را به عنوان برچسب یا مارکی برای فروش در معرض کارخانهداران و تولیدکنندگان قرار دهند؟ به عنوان مثال، به عنوان برچسب فروش نوعی مواد روانگردان یا نیروزا یا مواد مخدر؟ 10. آیا یک ورزشکار باید کاملاً تسلیم باشگاه ورزشی خود باشد؟ روابط میان ورزشکاران و صاحبان باشگاه و مدیران فنی و مربیان به چه صورت باید باشد؟ 11. ارتباط ورزشکار با داور یا کمیتهی داوران به چه صورت باید باشد؟
12. وظایف اخلاقی هواداران و تماشاچیان، به هنگام برد یا باخت تیم یا ورزشکار محبوبشان چیست و چگونه باید باشد؟