- سلام بفرمایید.

- حاج آقا آیه «لیلة المبیت» چه آیه‌ای است؟

- آیه‌ای که به آیه لیلة المبیت شهرت دارد، عبارت است از: «وَ مِنَ اَلنّاسِ مَنْ یَشْرِي نَفْسَهُ اِبْتِغاءَ مَرْضاتِ اَللّهِ وَ اَللّهُ رَؤُفٌ بِالْعِبادِ» یعنی بعضی از مردم، جان خود را به خاطر خشنودی خدا می‌فروشند و خداوند نسبت به بندگان مهربان است. این آیه در بین راه مکّه و مدینه بر رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) نازل شد.

- منظور این آیه چیست؟

- این آیه یکی از مهم‌ترین آیات مربوط به فضایل و ولایت امیرالمومنین علی (علیه السلام) است و اشاره به شب تاریخی هجرت پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله وسلم) و خوابیدن امام (علیه السلام) در بستر رسول خدا دارد، فضیلتی که نظیر آن برای هیچ‌کس دیگری ثابت نشده است. علماء شیعه و سنی معتقدند شأن نزول این آیه مربوط به فداکاری امیرالمومنین علی (علیه السلام) بوده و این مطلب را به طور گسترده‌ای در کتاب‌های خود نقل کرده‌اند، به گونه‌ای که به حدّ تواتر رسیده و قابل انکار نیست.

- داستان لیلة المبیت چیست؟

- وقتی مشرکان از ناحیه پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) احساس خطر کردند، تصمیم به قتل او گرفته و چهل شمشیرزن از چهل قبیله را برای این منظور انتخاب کردند. خداوند به وسیله پیک وحی، پیامبرش را از این توطئه آگاه کرد. پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) تصمیم گرفتند از مکّه به مدینه هجرت کنند، بدین منظور به علی (علیه السلام) فرمودند: «تو باید امشب به جای من در بسترم بخوابی» امام عرض کردند: «اگر من در بستر شما بخوابم، آیا شما از دست مشرکان نجات خواهید یافت و به سلامت به مدینه خواهید رسید؟» حضرت فرمودند: «بله» امام (علیه السلام) در آن شب سرنوشت‌ساز در بستر پیامبر خوابیدند و پیامبر با استفاده از غفلت دشمنان اسلام، به سلامت از مکه خارج شدند و به سوی «غار ثور» حرکت کردند. 

- برای امام (علیه السلام) چه اتفاقی افتاد؟

- علی (علیه السلام) علی‌رغم خطر بزرگی که جانشان را تهدید می‌کرد، با کمال میل و رغبت در بستر پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) خوابیدند. صبحگاهان که مشرکان به خانه پیامبر حمله کردند، علی (علیه السلام) از جای برخاستند و فریاد زدند: «چه می‌خواهید؟» مشرکان که از دیدن علی در بستر پیامبر مبهوت شده بودند، گفتند: «به دنبال محمّد هستیم، او کجاست؟» حضرت فرمودند: «مگر او را به من سپرده بودید که سراغش را از من می‌گیرید؟» آنان متحیّر و سرگردان شده و سرافکنده و مأیوس، خانه پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) را ترک کردند.

- چه کسانی از برادران اهل سنت این واقعه را نقل کرده‌اند؟

- بسیاری از علماء اهل سنّت اعم از مورخانی مانند «طبری» «ابن هشام» «حلبی» و «یعقوبی» و فقهایی مانند «احمد»، «ابن جوزی» و «ابن صباغ مالکی» آن را در کتاب‌های خود نقل کرده‌اند. ضمن اینکه «أبو جعفر اسکافی» استاد شارح مشهور نهج‌البلاغه «ابن أبی الحدید» معتزلی در این باره می‌گوید: «حدیث خوابیدن علی در بستر پیامبر به تواتر ثابت شده و قابل انکار نیست؛ بنابراین جز انسان دیوانه و مجنون یا کسی که با مسلمانان معاشرتی ندارد، چنین روایتی را انکار نمی‌کند؛ زیرا تمام مفسّران قرآن کریم اتّفاق نظر دارند که آیه شریفه وَ مِنَ اَلنّاسِ مَنْ یَشْرِي... در لیلة المبیت، در شأن علی نازل شده است.» 

- این فداکاری در اشعار شعرای آن دوره نیز منعکس شده است؟

- بله. مثلاً «حسان بن ثابت» راوی و شاعر رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) در سروده‌ای، واقعه لیلة مبیت را به تصویر کشیده که ترجمه آن چنین است: «چه کسی توانست انگشتری را در حال رکوع نماز به صورت مخفیانه و به دور از چشم سایر مسلمانان به شخص نیازمندی بدهد؛ ولی خداوند این انفاق او را آشکار نمود؟ چه کسی بود که در آن شب تاریخی لیلة المبیت بر بستر پیامبر خوابید، در حالی که پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) اسیر چنگال دشمن و در محاصره آنان بودند و قصد غار ثور را داشتند؟ چه کسی است که در نُه آیه قرآن از وی به عنوان مؤمن حقیقی یاد شده است؟»

- ممنون حاج آقا 

منبع: برداشتی از کتاب: آیات ولایت در قرآن، (لیلة المبیت)، تالیف: آیت الله العظمی ناصر مکارم شیرازی