- «اویس بن عامر تمیمی» معروف به اویس قرنی از قبيله «بنى مراد» و از تيره «قرن» یمن بود. او که از راه شتربانی زندگی می‌کرد، بدون اینكه رسول خدا (ص) را ببيند، مسلمان شد و در زمره «تابعين» قرار گرفت. پيامبر (ص) فرمودند: «اويس بهترين و نيكوكارترين تابعين است.»

- چرا اویس پيامبر (ص) را ندید؟

- اویس مادرى پیر و نابینا داشت که از او پرستاری می‌کرد. روزی از مادرش اجازه گرفت تا به دیدار محبوبش رفته و زود باز گردد؛ ولی وقتی وارد مدینه شد، پیامبر (ص) در خانه نبود. او ناچار به دیارش بازگشت تا از فرمان مادرش سرپیچی نکرده باشد. پیامبر (ص) وقتی به خانه رسیدند، فرمودند: «این نور کیست که در خانه می‏‌بینم؟.» گفتند: «شتربانی که اویس نام داشت به اینجا آمد و زود رفت.» فرمودند: «این نور را در خانه ما هدیه گذاشت و رفت.»

- اویس چگونه شخصیتی بود؟

- او به زهد و پارسایی شهرت داشت و از جمله زاهدان معروف تابعین بود. در معرفت و شناسايى حق، مراحل بلندى پيموده و به درجات عالى رسيده‌ بود؛ اما كسى از عظمت روحى و مراتب معنوىش آگاه نبود. پيامبر (ص) پرده از راز او برداشت و اویس را به مسلمانان معرفى کرد. رسول خدا (ص) بارها به ديدار اويس قرنى اظهار اشتياق کرده و می‌فرمود: «هر كس او را ببيند، سلام مرا به او برساند.» گفتند: «يا رسول‌اللّه! اويس قرنى كيست كه اين مقدار به ياد او هستى و شوق ديدار او را در دل دارى و ياران خود را سفارش مى‌كنى كه سلام شما را به او برسانند؟» فرمودند: «او با وجود عظمت و شخصيتى كه دارد، در نظر شما يك فرد عادى است، اگر از ميان شما غائب گردد، هرگز سراغ او را نمى‌گيريد و اگر در انجمن شما حاضر شود، به او اهميت نمى‌دهيد، او در پيشگاه الهى مقام بزرگى دارد، به طورى كه در روز رستاخيز در سايه شفاعت او قبايلى مانند «ربيعه» و «مضر» وارد بهشت مى‌شوند.» همچنین از رسول خدا (ص) نقل شده است که‌ فرمودند: «بوی بهشت از جانب قرن می‏‌وزد، ای اویس قَرَن؛ چقدر به تو علاقه دارم، هر که او را ملاقات کرد، از جانب من به او سلام برساند.» گفت بوی بوالعجب آمد به من ... هم‌چنانک مر نبی را از یمن ... که محمد گفت بر دست صبا ... از یمن می‌آیدم بوی خدا ... بوی رامین می‌رسد از جان ویس ... بوی یزدان می‌رسد هم از اویس ... از اویس و از قرن بوی عجب ... مر نبی را مست کرد و پر طرب ... چون اویس از خویش فانی گشته بود ... آن زمینی آسمانی گشته بود.

- اویس چگونه به امیرالمومنین علی (علیه السلام) پیوست؟

- امام در مسير حرکت خود به سوى «صفين» در نقطه‌اى به نام «ذى‌قار» در نزديكى «بصره» توقف کردند و فرمودند: «هزار نفر از طريق كوفه خواهند رسيد و همگى با من پيمان مرگ بسته، آمادگى خود را براى كشتن و كشته شدن در ركاب من اعلام خواهند كرد.» طولى نكشيد که ۹۹۹ نفر از راه رسيده و با امام بيعت کردند. «ابن‌عباس» مى‌گويد: «من سخت در تعجب فرو رفتم و دست‌خوشِ اضطراب شدم كه چرا شماره آن‌ها به هزار نفر نرسيد؛ زيرا بيم آن داشتم كه اگر اين پيش‌گويى تحقق نيابد، ممكن است مخالفان، آن را دستاويز خُرده‌گیری‌های خود قرار دهند که ناگهان مردی مسلح و پشمينه‌پوش از راه رسيد و به حضور امیرالمومنین علی (علیه السلام) شرفياب شد و گفت: دستت را بده تا با تو بيعت كنم. امام فرمودند: بر چه اساسى بيعت مى‌كنى‌؟ گفت: بر اساس پيروى از فرمان تو، مبارزه و فداكارى در ركاب تو، تا هنگامى كه جان بسپارم يا اين‌كه پيروزى نصيب شما گردد. امام پرسیدند: اسم تو چيست‌؟ گفت: اويس، اويس قرنى‌؟! امام فرمودند: پيامبر خدا (ص) به من خبر داد كه من شخصى از امت او را ملاقات مى‌كنم كه نامش اويس قرنى است، او از اعضاى حزب خدا و پيامبر (ص) است، در راه خدا به شهادت خواهد رسيد و روز رستاخيز در سايه شفاعت او قبايلى مانند ربيعه و مضر وارد بهشت مى‌شوند.

- بيعت اویس چه تاثیری در جنگ داشت؟

- بيعت شخصیتى مانند اويس، شركت در جنگ و شهادت او، سند ديگرى بر حقانيت امیرالمومنین علی (علیه‌السلام) و جرقه‌ای در قلب‌های تاریک بود. چنان‌که روزى در جنگ صفين، شخصى از ميان سپاه شام بيرون آمد و با صدای بلند از سپاه عراق پرسید: آيا اويس در ميان شماست‌؟ گفتند: بله، منظورت چيست‌؟ گفت: از پيامبر (ص) شنيدم كه فرمود: اويس بهترين و نيكوكارترين تابعين است. او سپس به سپاه عراق پيوست.

- اویس چگونه به شهادت رسید؟

- اويس در جنگ صفين، جزء نيروهاى پياده‌ نظام بود. او با كمال رشادت و دلاورى جنگید و در رکاب امام به شهادت رسید. مزار منسوب به او در شهر «رقه» سوریه در کنار مقبره «عمار یاسر» قرار دارد که در حمله گروه تکفیری به سوریه توسط داعش تخریب شد.

- ممنون حاج آقا  

برداشتی از کتاب: شخصیت‌های شیعه در صدر اسلام، (اويس قرنى)، بحث‌های آیت‌الله العظمی جعفر سبحانی، نگارش و پژوهش: استاد مهدی پیشوائی