فضای مجازی با رشد چشمگیر خود به عنوان پدیدهای جهانشمول، امکان و فرصتی را به وجود آورده که کاربران بتوانند اطلاعات و خدمات مورد نیاز خود را در هر زمان، هر کجا و به هر میزان که بخواهند دریافت کنند. چنین ویژگیهای جذابی باعث علاقه و رغبت بیش از پیش افراد به استفاده از این فناوری شده است.
از آنجا که ورود فناوریها همیشه با محاسن و معایبی همراه است، استفاده از فضای مجازی و وجود رفتارهای افراطی و عوارض زیانآور ناشی از آن، در میان بعضی از کاربران کودک و نوجوان به یکی از دغدغههای اصلی خانوادهها تبدیل شده است. حتی بزرگسالان هم از این دام در امان نیستند.
استرس، اضطراب و افسردگی و اعتیاد به استفاده از اینترنت، از جمله مهمترین آسیبهای فضای مجازی است. به باور برخی روانشناسان، کاربران شبکههای اجتماعی نسبت به دیگرانی که در آن حضور ندارند، یا بهره کمتری از آن میبرند، خودشیفتگی، تنهایی، گرایش به خشونت و انزوای اجتماعی بیشتری را تجربه میکنند.
در مدل ارائه شده در این پژوهش برای فهم اقبال بیش از اندازه به فضای مجازی، ۱۰ متغیر دخالت داده شده است که برخی مربوط به عوامل گرایش به فضای مجازی و برخی دیگر مربوط به پیامدهای روانشناختی این گرایش است.
در مدل ارائه شده، متغیر عوامل زمینهای که خود از چندین متغیر (گسترش اینترنت، دسترسی آسان، کم هزینه بودن و محتوای وبگاهها) تشکیل میشود، اثر مستقیم معناداری روی متغیرهای عوامل فردی (سرگرمی، تنهایی و افزایش آگاهی) و عوامل محیطی (اعتماد به رسانه و تعامل) و همچنین روی متغیر رضایت کاربر دارد.
یافتههای این پژوهش نشان میدهد که الگوی گرایش به استفاده از فضای مجازی و پیامدهای روانشناختی آن در بین دانشآموزان یک شهر، متوسط تا حد قابل قبولی از متغیرهایی تشکیل میشود که در مدل گنجانده شده است.
کاربرد بیش از حدِ اینترنت و فضای مجازی میتواند به استفاده وسواسی از فضای مجازی منجر شده و انسان را از بسیاری از فعالیتهای اجتماعی، ارتباطات، سلامتی و وظایف شغلی و تحصیلی و همچنین عادتهای خوردن و خوابیدن غافل کند.