موشک بالستیک خرمشهر را می‌توان سنگین‌ترین و نیرومندترین موشک بالستیک ایرانی به حساب آورد که تا به امروز رونمایی یا عملیاتی شده است؛ سلاحی حقیقتاً راهبردی که تاکنون در ۴ مدل رسمی توسعه پیدا کرده و نسل نهایی آن یعنی خرمشهر ۴ جدید، با افزایش وزن در سرجنگی، تبدیل به یک کابوس قدرتمند برای هر ارتش متجاوز و سامانه‌های پدافندی خواهد بود. اما قبل از رسیدن به خرمشهر ۴ و جدیدترین ارتقاء این سنگین وزن راهبردی ایرانی، بهتر است نگاهی به روند توسعه این موشک بالستیک داشته باشیم.

در سال‌های اخیر و خصوصاً با توجه به چندین مورد استفاده از موشک‌های بالستیک ایرانی برای حمله به اهداف مختلف از گروه‌های تروریستی مثل داعش و تجزیه‌طلبان در شمال عراق و حتی درگیری مستقیم با آمریکا و رژیم صهیونیستی در انتقام از شهادت حاج قاسم سلیمانی و سید حسن نصرالله، خانواده موشک‌های سری فاتح ۱۱۰ و اعضای توسعه پیدا کرده از آنها مثل سری ذوالفقار یا موشک‌هایی مثل سری قیام و قدر جزو سامانه‌هایی بودند که مقتدرانه به میدان آمدند. برخی از این موشک‌ها مثل سری فاتح و زیر مجموعه‌های آنها موشک‌هایی با استفاده از سوخت جامد هستند که روی خودروهای تاکتیکی حمل شده و به سرعت آماده پرتاب می‌شوند و البته با توجه به ریشه ذاتی در حوزه طراحی آنها، سلاح‌های مجهز به سرهای جنگی به نسبت کوچک هستند.

موشک‌های سری فاتح در حقیقت با ترکیب کردن بحث دقت در توانایی خود تا حد زیادی بحث کوچک بودن تقریبی سر جنگی که معمولاً در کلاس ۴۵۰ الی ۷۰۰ کیلوگرم است را جبران می‌کنند. در ادامه این روند بحث تغییر سرهای جنگی، کلاهک‌های مجهز به سیستم پیشران مستقل و توانایی مانور دادن در کنار سرهای جنگی مجهز به کلاهک‌های ترکش‌زا برای پوشش دادن نقاط مختلف در میدان نبرد مطرح شد که هر کدام از این سرهای جنگی روی موشک‌های مختلف ایرانی نصب شدند. اما اگر نیاز باشد به سراغ سرهای جنگی سنگین‌تر از نمونه‌های شناخته شده و خصوصاً وزن بیش از ۱ تن رفت آنجاست که دیگر حامل‌هایی مثل سری فاتح، شهاب، قیام و سجیل دیگر نمی‌توانند جوابگو باشند و اینجاست که ضرورت یک طراحی کاملاً جدید حس می‌شد و دقیقاً از این نیاز است که پروژه "خرمشهر" متولد شده است.

خرمشهرها از ۱ تا ۴؛ تفاوت‌ها در چیست؟

موشک خرمشهر ۱ برای اولین بار به تاریخ ۳۱ شهریورماه سال ۱۳۹۶ در مراسم رژه نیروهای مسلح رونمایی شد. مشخصاً به صورت واضح شاهد یک طراحی با قطر بسیار بیشتر نسبت به موشک‌های بالستیک قبلی ایران بودیم و اولین سیگنال واضح این بود که موشک مورد نظر یا دارای برد بیشتر یا توانایی حمل سرجنگی سنگین‌تر است. با توجه به تاکید فرماندهی کل قوا در خصوص حفظ برد موشک در عدد ۲ هزار کیلومتر در مقطع کنونی و سخنان سردار حاجی‌زاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه، در همان روز مشخص شد که برد موشک خرمشهر فعلاً ۲ هزار کیلومتر است.

موشک خرمشهر ۱ که در ۳۱ شهریورماه ۱۳۹۶ رونمایی شد

در همان موقع بود که توجه‌ها به سمت بحث وزن سر جنگی رفت و مشخص شد این بار ایران به سراغ افزایش قدرت تخریب موشک‌های خود به شکل جدی رفته است. انتشار تصاویر مربوط به آزمایش‌های موشک خرمشهر نشان داد که این موشک از سوخت مایع بهره می‌برد. نکته مهم این است که پیشران‌های سوخت مایع به صورت کلی و در مقایسه با نمونه‌های سوخت جامد، نیروی بیشتری تولید می‌کنند که کاملاً گزینه مناسب برای یک سر جنگی سنگین‌تر است. کلاهکی که در نسل اول موشک خرمشهر مشاهده می‌شد، از نوع مخروطی ساده با یک نوک غیر تیز با انحنای کم برای کاهش اثرات مخرب حرارت در سرعت‌های پروازی بالا و هایپرسونیک بود. اما خرمشهر ۲ در زمستان سال ۹۷ رسانه‌ای شد؛ موشکی که به روایت امیر حاتمی، وزیر وقت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، صدای آمریکایی‌ها را درآورد!

خرمشهر ۲ با سر جنگی بالک دار

علت سر و صدای آمریکایی‌ها البته این بود که سر جنگی نصب شده روی خرمشهر ۲ دقت و قدرت تخریب ترسناکی را برای نیروهای مسلح ایران به ارمغان آورده بود. بر اساس گفته‌های امیر حاتمی، در جریان آزمودن این موشک و بعد از طی مسافت ۲ هزار کیلومتر، سر جنگی جدا شونده که مجهز به بالک‌های هدایت شونده بود، در مرکز یک هدف به شکل یک مربع در اندازه ۳۰ متر در ۳۰ برخورد کرده بود. خرمشهر ۲ نشان داد که علاوه بر سر جنگی اصلی طراحی شده برای این موشک، سرهای جنگی مختلف دیگر موجود در کشور نیز برای این موشک قابلیت نصب دارد و اصطلاحاً در این بخش موشک از طراحی ماژولار برخوردار است.

اما به سراغ خرمشهر ۳ برویم که دقیقاً ۲ سال بعد از خرمشهر ۱، یعنی در رژه ۳۱ شهریورماه سال ۱۳۹۸ رونمایی شد. در این موشک شاهد تغییر ظاهری سر جنگی بودیم. با توجه به شباهت سرجنگی سوم موشک خرمشهر با نمونه‌های دو مخروطی و سه مخروطی موشک‌های شهاب-۳ و قدر، در آن زمان این مسئله مطرح شد که احتمالاً این سرجنگی جدید برای رسیدن به پایداری بیشتر در بالاترین سرعت در مرحله نهایی پرواز، بهینه شده بود که احتمال مورد اصابت قرار گرفتن آن توسط سامانه‌های پدافند ضد موشکی دشمن، در حد نزدیک به صفر می‌شود.

موشک بالستیک خرمشهر ۳ – در رژه ۳۱ شهریور سال ۱۳۹۸ 

و اما به سراغ خرمشهر ۴ می‌رویم. آخرین عضو خانواده خرمشهر که در خرداد ماه سال ۱۴۰۲ رونمایی شد. موشک معرفی شده با نام "خیبر" که در حقیقت جدیدترین و آخرین نسخه پیشرفته موشک خرمشهر بود که از انواع موشک‌های نقطه‌زن بدون نیاز به هدایت در مرحله نهایی محسوب می‌شود. موتور آن، موتور پیشرفته ایرانی با نام "اروند" بوده که از سوخت هایپرگولیک بهره می‌برد.

معمولاً در موشک‌های سوخت مایع از ترکیباتی چون هیدروژن مایع یا متان استفاده می‌شود؛ اما سوخت Hypergolic یا خود مشتعل، بیشتر در راکت‌های فضایی کاربرد دارد. به طور کلی، مزایایی برای پیشرانه هایپرگولیک ذکر می‌شود که شامل عدم نیاز به مکانیزم احتراق، قابلیت نگهداری در دمای معمولی، ظرفیت ذخیره‌سازی طولانی و چگالی بالاتر به معنای استفاده از مخازن سوخت کوچک‌تر است.

موشک بالستیک و دوربرد خرمشهر ۴ نقاط تمایز زیادی نسبت به نسخه‌های قبلی و سایر موشک‌های بالستیک ایرانی دارد؛ اما از جمله اصلی‌ترین آنها، دستیابی به هدایت و کنترل در مرحله میانی پرواز midcourse))، زمان روانه‌سازی کم (فقط ۱۲ دقیقه) و قابلیت نگهداشت سوخت در آن تا چند سال - حتی بعضاً تا ۱۰ سال نیز تخمین زده می‌شود - است که به گفته کارشناسان، این ویژگی‌ها خرمشهر را علاوه بر راهبردی بودن، تبدیل به یک محصول تاکتیکی نیز می‌کند. ضمناً با توجه به اینکه موشک خرمشهر ۴ قابلیت اصلاح مسیر در خارج از جو را دارد، دایره خطای اصابت موشک در بردهای طولانی‌تر هم تفاوت چندانی نخواهد داشت.

نسل جدید موشک خرمشهر با نام خیبر یا همان خرمشهر چهار

کارشناسان صهیونیستی بر اساس صحبت‌های مطرح شده و برآوردهای خود مدعی شدند سر جنگی این موشک دارای سیستم پیشران مستقل خود برای خود از سری vernier است و سرعت این سر جنگی بعد از جدا شدن از بدنه و شیرجه نهایی روی هدف در حدود ۸ ماخ است که توانایی مانور را هم داشته و آن را در رسته تسلیحاتی مانور دهنده هایپرسونیک قرار می‌دهد. ترکیب این دو مسئله در کنار یکدیگر، مقابله با خرمشهر ۴ را تبدیل به ماموریتی تقریباً غیر ممکن می‌کند.

ولی مسئله بسیار ترسناک‌تر برای دشمنان، اطلاعات منتشر شده در خصوص سر جنگی موشک جدید ایرانی بود. بر اساس اطلاعات منتشر شده در داخل سر جنگی موشک جدید ۱۵۰۰ کیلوگرم ماده منفجره وجود دارد که می‌تواند اهداف شدیداً حفاظت شده را نیز منهدم کند. سرعت بسیار بالا، خود به تنهایی در زمان برخورد، حجم زیادی از انرژی جنبشی را به هدف وارد می‌کند و منفجر شدن ۱۵۰۰ کیلوگرم ماده منفجره (دقت کنید که این نه وزن کل سرجنگی و بلکه وزن میزان ماده منفجره آن است) می‌تواند تخریب بسیار وحشتناکی را ایجاد کند.

افزایش ۵۰۰ کیلوگرمی سرجنگی خرمشهر جدید

اما در جدیدترین آمار و اطلاعات منتشر شده، باز هم شاهد افزایش مواد منفجره حمل شده در موشک خرمشهر ۴ هستیم. طبق آنچه در نمایشگاه دستاوردهای دفاعی با حضور مسعود پزشکیان رییس جمهور کشورمان به نمایش درآمد، سر جنگی این موشک بالستیک ایرانی، حالا حامل ۲ تن ماده منفجره شده و در حال حاضر سنگین‌ترین سر جنگی در بین موشک‌های ایرانی متعلق به این موشک است. برای اینکه تصوری به شما داده شود که این مقدار از ماده منفجره دقیقاً چه کاری می‌تواند انجام دهد، به توضیحات بعدی با دقت توجه کنید.

جدیدترین نسل موشک خرمشهر که در حضور رییس جمهور رونمایی شد

در صورت انفجار ۲ تن ماده منفجره تی ان تی (ما هنوز به صورت دقیق نمی‌دانیم نوع ماده منفجره به کار رفته سر جنگی این موشک چیست و ممکن است قدرتمندتر باشد) فاصله ایمن برای افراد و بسیاری از تجهیزات در فضای باز نزدیک به ۱ کیلومتر خواهد بود! دقت کنید که دایره‌ای به شعاع ۱ کیلومتر از نقطه برخورد این موشک به زمین با موج انفجار وحشتناکی مورد اصابت قرار خواهند گرفت که علاوه بر نیروهای دشمن، قطعاً به تجهیزات و استحکامات نیز آسیب شدید وارد می‌کند. اگر هم افرادی در داخل ساختمان‌ها و تاسیساتی باشند و یک سر جنگی حاوی ۲ تن تی ان تی در یک نقطه منفجر شود، تا شعاع تقریباً ۲۰۰ متری تمام ساختمان‌ها محکوم به نابودی و تخریب شدید هستند. این موضوع را هم باید در نظر گرفت که چنین کلاهک قدرتمندی، قابلیت مانور را نیز دارد که عبور آن از سامانه‌های پدافندی را راحت‌تر خواهد کرد.

این اعداد را در کنار بحث تولید انبوه موشک‌های ایرانی و شلیک تعداد بالایی از آنها و برخی اهداف مثل زیرساخت‌ها در سرزمین‌های اشغالی یا محل‌های نگهداری پرنده‌هایی مثل بمب‌افکن بی ۵۲ یا پرنده‌های سوخت‌رسان یا شناسایی در نزدیکی ایران در کنار هم قرار بدهید تا متوجه شوید که حتی اصابت یک تیر از سر جنگی نسل جدید موشک خرمشهر می‌تواند چه آسیب غیر قابل بازگشتی را به هر هدفی وارد کند.