بخش «معدن» و صنایع معدنی در بسیاری از کشورها، مسیر رسیدن به توسعه پایدار است. مهم‌ترین اصل در رسیدن به توسعه پایدار از طریق گسترش بخش معدن و صنایع معدنی، توجه هم‌زمان به سه اصل «اقتصادی»، «زیست‌محیطی» و «اجتماعی» می‌باشد. هرگاه به این سه بخش در یک کشور به طورهم‌زمان توجه شده است، بخش معدن، توسعه بالاتر و به‌تبع آن، توسعه اقتصادی پایدار را تجربه کرده است.

تحول در "معادن"

بررسی آماری وضعیت معادن کشور حاکی از آن است که در ابتدای سال ۱۳۵۷، حدود ۱۹۵ معدن فعال در کشور وجود داشت؛ اما در سال ۱۳۹۷ این تعداد به ۶ هزار و ۴۵۵ واحد معدنی فعال افزایش یافت. تولید فولاد در سال ۱۳۵۷ برابر با ۲.۴ میلیون تُن در سال بود که این میزان در سال ۱۳۹3 به ۱۲۰ میلیون تُن افزایش یافت و در سال ۱۳۹۷ به ۲۰۵ میلیون تُن در سال رسید. رشد بالای تولید مس کاتدی، موجب شده است جمهوری اسلامی ایران در سال ۹۰ در میان ۱۰ کشور برتر تولیدکننده مس کاتدی قرار گیرد و ظرفیت تولید کشور در این بخش، به ۲۵۵ هزار تُن رسیده است و روند افزایشی تولید کاشی و سرامیک در سال‌های اخیر، موجب شده است تا ایران جزو پنج کشور برتر جهان قرار گیرد.

همچنین در سال ۱۳۵۷ ظرفیت تولید صنایع پتروشیمی، نزدیک به ۳ میلیون تُن بود که این ظرفیت در سال ۱۳۹۷ به بیش از ۶۷.۶ میلیون تن رسیده است. در زمینه محصولات شیمیایی، نفتی، ذغال سنگی، لاستیکی و پلاستیکی در سال ۱۳۵۵ تعداد ۲۲۴ کارگاه بزرگ صنعتی با ۲۴ هزار و ۲۴ نفر شاغل وجود داشته است که این تعداد در سال ۱۳۹۳ به ۲ هزار و ۱۷۶ کارگاه با ۲۲۳ هزار و ۸۸۰ نفر شاغل رسیده است. در سال ۱۳۵۵ تعداد کارگاه‌های بزرگ صنعتی که در زمینه ساخت محصولات کانی غیرفلزی فعالیت داشتند، یک هزار و ۹۴۹ کارگاه با ۵۷ هزار و ۴۹ شاغل بوده است که این تعداد در سال ۱۳۹۳ به ۳ هزارو 16 کارگاه و برای شاغلان این کارگاه‌ها به ۱۷۴ هزار و ۲۶۱ نفر افزایش‌یافته است. تعداد کارگاه‌های بزرگ صنعتی تولید فلزات اساسی در سال ۱۳۵۵، ۴۷ کارگاه با ۶ هزار و ۷۷۷ نفر شاغل بوده است که تعداد کارگاه‌ها در سال ۱۳۹۳ به ۶۷۷ کارگاه رسید و تعداد شاغلان این کارگاه‌ها به ۱۳۰ هزار و ۶۲۰ نفر افزایش یافت.

کسب رتبه ۱۳ جهانی در تولید "فولاد"

جایگاه سیزدهم در تولید محصول راهبردی فولاد، مربوط به ایران است؛ فولاد محصولی راهبردی است و در جهان به‌عنوان صنعت مادر شناخته می‌شود و یکی از کالاهای مهم و تأثیرگذار در رشد و توسعه صنعتی کشورها بوده که بعد از نفت و گاز، دومین کالای پرحجم تجارت جهانی است. طبق آمار انجمن جهانی فولاد، کمتر از ۷۰ کشور در زمینه تولید فولاد فعال هستند و کشورهای بی‌بهره از این صنعت، یا باید از پیشرفت خود چشم‌پوشی کنند و یا باید به کشورهای تولیدکننده وابسته شوند که دراین‌رابطه، ایران در جایگاه سیزدهم صادرات فولاد جهان قرار دارد؛ یعنی پس از انقلاب اسلامی، تولید فولاد در ایران ۱۸ برابر متوسط جهانی بوده که جهش شگفت‌انگیز را در تولید این محصول راهبردی، نشان می‌دهد.

افزایش قابل‌توجه تولید فولاد از نیم‌میلیون تن قبل از انقلاب، به بیش از ۳۸ میلیون تن در سال و کسب رتبه ۱۳ جهانی، افزایش تولید سیمان از ۳/۶ میلیون تن به حدود ۹۰ میلیون تن، افزایش تولیدات معدنی از ۲۰ میلیون تن به ۲۲۰ میلیون تن، افزایش و توسعه ، تولید و صادرات خودرو با انواع خودروهای سبک‌وسنگین، افزایش و توسعه انواع کارخانه‌های لوازم‌خانگی و صنعتی و ده‌ها مورد مشابه، از دیگر افتخارات صنعتی کشور در دوران پس از انقلاب به شمار می‌روند.

ایران پنجمین کشور ثروتمند دنیا در "ذخایر منابع طبیعی"

بر اساس ۱۰ کالای گران‌قیمت نفت، گاز، زغال‌سنگ، جنگل و چوب، طلا، نقره، مس، اورانیوم، آهن خام و فسفات که معیار منابع طبیعی در نظر گرفته شده‌اند؛ ایران با در اختیار داشتن منابع غنی نفت و گاز به ارزش اجمالی ۲۷ تریلیون دلار پس از کشورهای روسیه، آمریکا، عربستان سعودی و کانادا در رتبه پنجم جهان قرار دارد. کشورهای چین، برزیل، استرالیا، عراق و ونزوئلا نیز رتبه‌های ششم تا دهم جهانی را، از آن خود کردند. کشورهای عربستان، ایران و عراق در مجموع با ۷۷.۶ تریلیون دلار ارزش ذخایر منابع طبیعی خود، یک‌چهارم کل ارزش این منابع را در میان ۱۰ کشور ثروتمند ذخایر طبیعی در دنیا را در اختیار دارند.

ایران رتبه اول جهان در صادرات "سیمان"

رتبه اول جهان در صادرات سیمان مربوط به ایران بوده و وجود توزیع مناسب منابع غنی معدنی در کشور، به‌نحوی‌که تقریباً در تمام ایران امکان تولید سیمان وجود دارد (حمل‌ونقل سیمان دشوار بوده و بخش قابل‌توجهی از بهای تمام شده سیمان را، به خود اختصاص می‌دهد). غنی بودن ایران از نظر منابع انرژی، همسایگی با بزرگ‌ترین واردکنندگان سیمان جهان و دارابودن ۸۰ درصد تجهیزات فنی و مهندسی و دانش مربوط به این صنعت از نظر فناوری، از مزایای صنعت سیمان ایران است.

ایران در سال ۲۰۱۴ در جایگاه ۲۰ تولید آلومینیوم جهان قرار داشته که این فلز کاربردی‌ترین، بعد از آهن بوده و تقریباً در تمامی بخش‌های صنعت دارای اهمیت است. آلومینیوم در حمل‌ونقل، بسته‌بندی، ساختمان، تولید وسایل برقی و خطوط انتقال الکتریکی، کاربرد فراوانی داشته و از اهمیت بالایی برخوردار است. ۶۰ درصد ذخایر معدنی ایران، قابل تولید برای مصالح ساختمانی و بقیه مواد معدنی فلزی و غیرفلزی است. ایران با استخراج سالانه ۱۲ میلیون تن سنگ تزئینی و ساختمانی، در بین ۵ کشور برتر جهان قرار دارد؛ اما از نظر صادرات با ارقام ۲۵۰ تا ۴۰۰ میلیون دلار در جمع ۲۰ کشور جای گرفته است.