1. آرامش

یکی از ویژگی‌های خانواده قرآنی «آرامش و سکونت» است. تشکیل خانواده در جامعه اسلامی برای کسب آرامش در همه ابعاد وجودی انسان است؛ لذا قرآن با اشاره به نیاز مرد به همسر، زن را عامل آرامش زندگی مرد معرفی می‌کند: هُوَ الَّذِی خَلَقَکمْ مِنْ نَفْسٍ وَاحِدَةٍ وَجَعَلَ مِنْهَا زَوْجَهَا لِیسْکنَ إِلَیهَا. اوست آنکه هر یک از شما را از یک نفس آفرید و همسرش را نیز از جنس او قرار داد تا در کنارش آرام یابد.

وَمِنْ آیاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکمْ مِنْ أَنفُسِکمْ أَزْوَاجا لِتسْکنُوا إِلَیهَا؛ از نشانه‎های او این است که برای شما از جنس خودتان همسرانی آفرید که در کنار آنها آرامش یابید.

از بررسی آیات مذکور،  این نکته‎ی تفسیری برداشت می‎شود: نقش همسر، آرام بخشی است. هر کس با هر عملی که آرامش خانواده را خدشه‌دار کند، از مدار الهی خارج و در خطّ شیطان است. 

پس، از نگاه اسلام، ازدواج، بر پایه آرامش و سکونت است. این آرامش در همه ابعاد روحی و جسمی و اجتماعی و سایر ابعاد است. زیرا که به طور مطلق فرمود تا در کنار هم به آرامش برسید. بنابراین از نظر اسلام، اصل در زندگی خانوادگی، وجود فضایی آرام است که زن و شوهر باید سعی کنند در محیط خانواده میان اعضا آرامش بوجود آید و روز به روز این آرامش بیشتر شود. هر چند رهبری خانواده به عهده‎ی مرد است؛ ولی عواطف و احساسات قوی زن حکم می‌کند که نقش اصلی و مؤثرتری در تأمین آرامش و سلامت روانی خانواده بر عهده داشته باشد. همان‌طور که مردها از نظر جسمی از زن‌ها قوی‌ترند و کارهای سنگین بیرون از خانه بر دوش آنهاست، زن‎ها نیز از نظر روحی از مردها قوی‎ترند و به همین دلیل مسئولیت‎های بیشتری در خانه به زن‎ها داده شده است و مدیریت داخلی خانواده بر عهده‎ی زنان است. بر این اساس برقراری آرامش در خانه، در گام نخست به آرامش خاطر زن بستگی دارد.

 عوامل آرامش در خانواده

در قرآن کریم عوامل زیادی برای ایجاد آرامش در خانواده بیان شده است که مهمترین آنها در اینجا ذکر می‌شود:

 1. ایجاد روحیه طاعت و بندگی در خانواده

قرآن‎کریم آرامش دل و اطمینان خاطر را در گرو نام و یاد خداوند متعال قرار داده است: أَلاَ بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ؛ آگاه باشید، تنها با یاد خدا دل‌ها آرامش می‌یابد. وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکْرِی فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَةً ضَنْکاً وَ نَحْشُرُهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ أَعْمَى؛ و هر کس از یاد من روی گردان شود، زندگی (سخت و) تنگی خواهد داشت و روز قیامت، او را نابینا محشور می‌کنیم. 

خداوند متعال، محیط آرام و امن خانه را مکانی محترم شمرده است؛ اما چنانچه این محل معبدی برای بندگی و ذکر حق واقع شود، خداوند آن را رفیع و عظیم می‌گرداند، تا آنجا که خطاب به رسول گرامی‌اش می‌فرماید: فِی بُیوتٍ أَذِنَ اللَّه أَنْ تُرْفَعَ وَیذْکرَ فِیهَا اسمُهُ یسبِّحُ لَهُ فِیهَا بِالْغُدُوِّ وَالْآصَالِ؛ (این نور الهی) در خانه‌هایی است که خداوند اذن داده است تا بالا برده شده و نام او در آنها ذکر شود؛ در آن خانه‌ها در بامدادان و شامگاهان تسبیح او می‌گویند. 

رفعت و علو حقیقی از آن خداوند متعال است و خانه‌ای را که محل یاد و تسبیح او باشد، نیز عظیم و رفیع می‌گرداند. 

 خانواده فاطمی نمونه کامل اطاعت خدا

وجود مبارک حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها)  رضایت و محبت خداوند را شالوده و اساس زندگی خانوادگی قرار داده بودند، به گونه‌ای که در تعیین مهریه، خرید جهیزیه، همسرداری، تربیت فرزند، محبت به فرزندان، کسب رضایت همسر، ابراز عواطف مادری، انفاق، صدقه، وقف اموال و دیگر اعمال، فقط رضایت خداوند را می‌جست و برای به دست آوردن آن تلاش و اقدام می‌کرد. ایشان حتی در اولین لحظه‌های زندگی مشترک، همسرشان امیرالمؤمنین (علیه السلام) را به نماز و عبادت پروردگار دعوت می‌کنند. پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) فردای آن شب از امیرالمومنین حضرت علی (علیه السلام) پرسیدند: همسرت را چگونه یافتی؟ حضرت امیر (علیه السلام) بی‌درنگ فرمودند: نعم العون علی طاعه اللَّه؛ بهترین یاور برای اطاعت پروردگار. امیرالمومنین حضرت علی (علیه السلام) نیز به دلیل روحیات و مؤانستی که با خدا و عبادت و قرائت قرآن داشتند، در تحکیم فضای بندگی خداوند متعال در خانواده سهیم بودند. ایشان اتاقی را به عبادت اختصاص داده بود. ابن ابی‌الحدید، درباره عبادت‌های امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) می‌نویسد: و اما عبادت، پس علی عابدترین و پُرنمازترین مردمان بود. از همه بیشتر روزه می‌گرفت و نمازهای مستحبی را بر پا می‌داشت و همواره ذکر می‌گفت... و چه گمان می‌بری درباره مردی که پیشانی‌اش از بسیاری سجده همانند زانوی شتر شده بود. لذا می‌توان گفت اولین و اساسی‌ترین گام زن و شوهر در تأمین آرامش در خانواده، ایجاد فضایی معنوی و در ارتباط دائم با پروردگار است تا قلب آنها با ذکر خدا اطمینان یافته، در برابر سختی‌ها و ناملایمات نلرزد و در تصمیم‌گیری‌ها مضطرب و مردد نشوند.

 راهکارهای ایجاد روحیه طاعت و بندگی در خانواده

در قرآن کریم عوامل زیادی برای ایجاد روحیه بندگی خدا ذکر شده است؛ ولی مهم‌ترین آنها که در سوره مبارکه دهر ذکر شده در اینجا اجمالاً ذکر می‌شود:

 1. نذر و وفا به آن

«یُوفُونَ بِالنَّذْرِ» یکی از راهکارهای ایجاد روحیه طاعت و بندگی، نذر و وفای به آن است. امام حسن و امام حسین (علیهما السلام) مریض می‌شوند، نذر می‌کنند. یعنی اعتقاد به شفا دارند، اعتقاد به نذر دارند. نمی‌گویند هر چی هست دارو هست، قرص است نه؛ بلکه برای پایین آوردن تب حسنین نذر می‌کنند و به این نذر متعهد هستند. یعنی در گرفتاری‌های دنیوی و مادی، ارتباط با خدا قطع نشود، تا مریض شدی خودتو نباز؛ بلکه با نذر با توسل با دعا، با خدا ارتباط برقرار کن.

 2. ترس و خوف از قیامت

«وَ یَخَافُونَ یَوْماً کَانَ شَرُّهُ مُسْتَطِیراً» یکی دیگر از راهکارهای ایجاد روحیه طاعت و بندگی، خوف از قیامت می‌باشد. خانواده فاطمی چه کسانی هستند؟ کسانی هستند که اول از همه وارد بهشت می‌شوند؛ اما اینها با این همه کمالات و فضائل از قیامت می‌ترسند. تا بفهمانند که اگر می‌خواهی خانواده قرآنی داشته باشی، خائف از قیامت باشید. 

وقتی معاد ترسی در جامعه کم می‌شود، انسان مرتکب گناه می‌شود، مرد خانه لقمه حرام در خانه می‌آورد.

3. دست خیر داشتن

«وَ یُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْکِیناً وَ یَتِیماً وَ أَسِیراً» اطعام کردن به نیازمندان و بار از دوش یتیم و مسکین برداشتن، یکی دیگر از راهکارهای ایجاد روحیه طاعت و بندگی ذکر شده است. انفاق به فقراء و مساکین، فقط وظیفه دولت یا مسئولان نیست؛ بلکه وظیفه همه است.

 4. اخلاص

«إِنَّمَا نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لاَ نُرِیدُ مِنْکُمْ جَزَاءً وَ لاَ شُکُوراً» همه کارهای انسان باید در راه خدا و برای خدا باشد. اخلاص به‌گونه‌ای باشد که حتی منتظر عوض و تشکر هم نباشید. 

 5. خدا ترس بودن

«إِنَّا نَخَافُ مِنْ رَبِّنَا یَوْماً عَبُوساً قَمْطَرِیراً» اگر خانواده‌ای خدا ترس باشد عابد می‌شود، با خدا ارتباط پیدا می‌کند.