مجدالدین علی بن عبدالله بن محمد بن هیصم، مشهور به اِبْنِ هِیصَم (درگذشته نیمه اول سده ۶ق)، ادیب، شاعر و فقیه شیعی که در اواخر سده ۵ و اوایل سده ۶ق ظاهراً در هرات می‌زیسته است. اطلاع ما از زندگی شخصی، تحصیلات و کارهای علمی ابن هیصم محدود به گزارش مختصری است که یاقوت به نقل از شاگرد وی ابوالحسن علی بن زید بیهقی (د ۵۶۵ق/۱۱۷۰م) آورده است. از این رو در نوشته‌های بعضی از محققان معاصر، اطلاعات مربوط به زندگی‌نامه وی با اطلاعات مربوط به علی بن عبدالله هروی که در اوایل سده ۴ق از هرات به بغداد رفته و از ابوسعید عثمان بن سعید دارمی (د ۲۸۰ق) روایت حدیث می‌کرده، خلط شده است. بیهقی که مدتی شاگرد او بوده است، او را دانشمندی ادیب و ذوفنون معرفی می‌کند و می‌گوید که در روزگار وی دانشمندی نبود که از دانش او بهره نبرده نباشد.

 در همین گزارش از آثار او، غزلی در ۱۱ بیت که با وصف بهار آغاز شده و نیز قطعه‌ای در تهنیت عید قربان خطاب به یکی از صاحب‌منصبان آمده است.

 ابن شهرآشوب خطبه منظومی در ۳۰ بیت از او نقل کرده که به شیوه تحمیدیه‌های آغاز خطبه جمعه و عیدین مشتمل بر حمد و ثنای خدا و مدح پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) و دوازده امام (علیهم السلام) است. به گفته ابوالحسن بیهقی، ابن هیصم تألیفات و تصنیفات فراوانی داشته که وی از آن میان به نام ۷ اثر اشاره کرده است:

البسمله - تصفیه القلوب

دیوان شعر که ظاهراً ابن شهرآشوب نسخه‌ای از آن را در دست داشته است.

عقود الجواهر که نسخه‌ای از آن در اختیار قفطی بوده و از مطلبی که وی از این کتاب نقل کرده، برمی‌آید که این اثر یک جُنگ ادبی بوده است.

لطائف التکت - مفتاح البلاغه - نهج الرشاد

با تأمل در عناوین مزبور می‌توان دریافت که ابن هیصم در زمینه‌های ادب، بلاغت، شعر و همچنین فقه و عرفان صاحب‌نظر بوده است.

شاید یکی از علل مفقود شدن یا ناشناخته ماندن آثار وی آن بوده باشد که آثار وی نوعاً به صورت رساله‌های کم‌حجم بوده و آنها را به شاگردان می‌داده است. چنان‌که ظاهراً ابوالحسن بیهقی چند فقره از تألیفات استادش را در اختیار داشته است.

صاحب اعیان الشیعه تاریخ وفات ابن هیصم را حدود ۵۰۰ق ذکر کرده است؛ اما با توجه به اینکه ابوالحسن بیهقی که سال‌های متمادی نزد او شاگردی کرده، متولد ۴۹۹ق بوده است، ابن هیصم دست‌کم تا ۵۲۰ یا ۵۳۰ق باید زنده بوده باشد.