- حاج آقا «اذان» به چه معناست و چگونه در اسلام تشریع شد؟

- اذان در لغت به معنای اعلام است و در دین به معنای اعلام وقت نماز با الفاظ خاص می‌باشد. در سال دوم هجری رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) اذان را در مدینه تشریع کردند.

- اذان از ناحیه خداست یا ابداع پیامبر است؟

- شیعه امامیه طبق روایات فراوان ائمه اهل‌بیت (علیهم السلام) اتفاق نظر دارند که اذان از متن دین و شعائر آن و طرح اصول اعتقادات است و خدای متعال آن را به واسطه حضرت جبرائیل امین بر پیامبر نازل کرده است. در همه فصول اذان نشانه اخلاص، روحانیت، والایی معنی و فخامت محتوا دیده می‌شود و انسان را به سوی مفاهیم برتر از آنچه در اندیشه بشری است سوق می‌دهد. اگر دست تشریع بشری بخواهد بخشی به آن بیفزاید یا جمله‌ای را با جمله دیگر ترکیب کند، همچون ریگی در میان دُرّ و گوهر شناخته می‌شود. امام باقر (علیه السلام) می‌فرمایند: «چون رسول خدا را در «شب معراج» به آسمان بردند و به «بیت المعمور» رسید و وقت نماز شد، جبرئیل اذان و اقامه گفت. پیامبر خدا جلو ایستاد و فرشتگان و پیامبران پشت حضرت صف بستند.»

- اذان شیعه چگونه است؟

- اذان نزد شیعه عبارت است از: «اَللّهُ اکبر» چهار مرتبه «اَشْهَدُ انْ لا الهَ الاّ اللّه» دو مرتبه «اَشْهَدُ انَّ مُحمَّداً رَسوُلُ اللّه» دو مرتبه «حَىَّ عَلیَ الصَّلاة» دو مرتبه «حَىَّ عَلیَ الفَلاحِ» دو مرتبه «حَىَّ عَلی خَیْرِالْعَمَلِ» دو مرتبه «اَللّهُ اکبر» دو مرتبه «لا الهَ الاّ اللّه» دو مرتبه

- «اشهد انّ علی ولی الله» جزو اذان نیست؟

- نه. تمام فقهای شیعه اتفاق نظر دارند که شهادت بر ولایت امیرالمومنین علی (علیه السلام) جزو اذان نیست و اگر کسی آن را به عنوان جزئی از اذان بگوید، کار حرامی مرتکب شده و گناه کرده است. اما شهادت بر ولایت امیرالمومنین بدون قصد جزئیت اذان جایز و مستحب است. 

- چرا شهادت بر ولایت امیرالمومنین علی (علیه السلام) مستحب است؟

- چون امیرالمومنین به حکم قرآن کریم و فرمایش پیامبر اسلام ولی خداست و برخی آیات الهی و احادیث متواتر رسول خدا بر آن گواهی می‌دهند. ضمن اینکه امام صادق (علیه السلام) می‌فرمایند: «هرگاه کسی از شما به وحدانیت خدا و رسالت پیامبر گواهی داد، برای تکمیل شهادت به ولایت علی (علیه السلام) نیز گواهی دهد.»

- چرا شیعیان «حی علی خیرالعمل» می‌گویند؟

- شیعه در اذان بر اساس سنت پیامبر پس از حی علی الفلاح دو بار حی علی خیرالعمل می‌گوید. در روایات ائمه اهل‌بیت (علیهم السلام) این جمله جزء اذان معرفی شده است. بررسی تاریخ اذان و اقامه به روشنی ثابت می‌کند که جمله حی علی خیر العمل از فصول قطعی اذان بوده است و مؤذنان در عصر پیامبر و مدتی پس از آن حضرت، این جمله را ضمن فصول دیگر می‌گفتند تا اینکه در عصر خلافت «عمر بن خطاب» که مصلحت‌اندیشی از رواج بیشتری برخوردار شد، این جمله از اذان حذف گردید. خلیفه دوم دستور داد: «گفتن حیّ علی خیرالعمل را ترک کنید تا مردم به بهانه این که نماز بهترین عمل است، جهاد را ترک نکنند». حیّ علی خیرالعمل نخستین بار توسط خلیفه دوم و در عصر خلافت او از اذان حذف شد، والا پیش از آن همیشه جزو اذان بوده است. در اذان کنونی برادران اهل سنت نیز جمله حیّ علی خیرالعمل وجود ندارد. 

- ممنون حاج آقا  

برداشتی از کتاب‌های: سیمای عقاید شیعه، (اذان و اقامه) و راهنمای حقیقت، «پرسش و پاسخ پیرامون عقاید شیعه»، (شهادت به ولایت علی علیه‌السلام)، تالیف: آیت الله العظمی جعفر سبحانی