ایران اکنون جزو چند کشور معدود دنیا است که روندی رو به پیشرفت در زمینه طراحی، توسعه و ساخت انواع مختلف پهپادها دارد. این مسئله با توجه به نقش‌آفرینی روزافزون پهپادها در عرصه‌های مختلف نبردهای زمینی، هوایی و دریایی و نیز در بسیاری از حوزه‌های غیرنظامی، از اهمیت روزافزونی برخوردار است.

 پهپاد شاهد ۱۲۹ را می‌توان یکی از مهم‌ترین الگوها و دستاوردهای دفاعی نیروهای مسلح کشورمان در سال‌های اخیر برشمرد؛ پرنده‌ای بدون سرنشین و مسلح که مرتبه و جایگاه ایران را بیش از پیش در بین تعداد محدود کشورهای صاحب فناوری در این بخش، اثبات کرد. این پهپاد مدرن، حاصل سال‌ها تلاش در مجموع نخبگان جوان شرکت‌های دانش بنیان کشور و نیروی هوافضای سپاه است.

معرفی

یکی از پهپادهای بسیار کارآمد و موثر که در سال‌های اخیر در خدمت نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران قرار گرفته، پهپاد شاهد 129 است. پهپاد شاهد ۱۲۹ یکی از بهترین پهپادهای ساخت ایران است. این پهپاد با نگاهی به پهپاد WK450 ساخت فرانسه توسعه پیدا کرد. نخستین پیش‌نمونه شاهد ۱۲۹ در اسفند ۱۳۹۰ در فرودگاه بدر اصفهان به پرواز درآمد.

 پیش‌نمونه بعدی که برخلاف نمونه نخست، مجهز به ارابه فرود جمع‌شونده بود، در خرداد ۱۳۹۱ به پرواز در آمد. نخستین پیش‌نمونه پهپاد شاهد ۱۲۹ مجهز به ارابه فرود ثابت و فاقد قابلیت حمل سلاح، اولین پرواز عملیاتی خود را در تاریخ ۱۳ تیر ۱۳۹۱ در رزمایش پیامبر اعظم ۷ انجام داد. این پهپاد بر فراز منطقه رزمایش و سایت پرتاب موشک‌های بالستیک نیروی هوایی سپاه در کویر لوت، فیلم پرتاب موشک‌های بالستیک را بطور زنده به تهران مخابره کرد.

در هفته دفاع مقدس همان سال در یک برنامه تلویزیونی درباره دستاوردهای نظامی ایران، صحنه‌ای از پرواز شاهد ۱۲۹ بدون ذکر نام آن به نمایش درآمد. یک سال پس از آن در مهر ۱۳۹۲، سردار سرلشکر جعفری، فرمانده وقت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، رسماً از پهپاد شاهد ۱۲۹ رونمایی کرد و دستور تولید انبوه آن صادر شد. مدتی بعد سرتیپ امیرعلی حاجی‌زاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در یک برنامه تلویزیونی مشخصات این پهپاد را اعلام کرد. این پهپاد ساخت صنایع هوایی قدس است که زیرمجموعه نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است.

 ویژگی‌ها

 شاهد ۱۲۹ یک پهپاد شناسایی و رزمی است که طول آن ۸ متر، ارتفاعش ۳.۱ متر و فاصله دو سر بال آن ۱۶ متر است و جنس این پهپاد از مواد مرکب (کامپوزیتی) و سازه آلومینیومی است. پهپاد شاهد ۱۲۹ از یک پیشرانه پیشرفته چهار سیلندر پیستونی با نام روتاکس ۹۱۴  بهره می‌برد و توانایی حمل ۴ موشک هوشمند سدید 345 با وزنی در مجموع ۴۰۰ کیلوگرم را دارد.

 متخصصان صنایع هوایی شاهد، اقدام به طراحی و ساخت نمونه‌ای از موشک سدید ۳۶۱ نمودند که می‌توان آن را بر ضد اهداف زمینی متحرک و غیر متحرک به کار گرفت. این بمب هوشمند فاقد راکت موتور، سدید ۳۴۱ نام گرفت. وقتی باله‌های پایدار کننده در طرفین آن نصب شد، سدید ۳۴۵ نام گرفت و تبدیل به سلاح اصلی شاهد ۱۲۹ شد. ملخ موتور این پهپاد سه پره و سکان آن به صورت وی شکل V طراحی شده است.

 ارابه‌های فرود این پهپاد جمع‌شونده و سامانه کنترل و ارتباط آن ساخت صنایع صاایران بوده و دوربین نظارتی و هدفگیری آن را صنایع اپتیک ایران با نام عقاب-۶ ساخته و بر روی آن نصب کرده است. یک مدل جدید از شاهد ۱۲۹ مدتی بعد از نمایش نمونه اولیه رونمایی شد که یک تفاوت عمده با آن یعنی اضافه شدن سیستم هدایت ماهواره‌ای داشت.

سردار حاجی‌زاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه به اضافه شدن این توانایی در اواخر سال ۱۳۹۴ اشاره کرد. این مدل با بخش قوس‌دار در جلوی پهپاد کاملاً قابل تشخیص است و ظاهری شبیه به سری پهپاد پردیتور آمریکایی پیدا کرده است. اضافه شدن قابلیت هدایت ماهواره‌ای، افزایش برد عملیاتی این پهپاد را بدون نیاز به افزایش تعداد ایستگاه‌های زمینی میسر می‌کند.  در ۱۶ آذر ۱۳۹۸ نمونه دریایی پهپاد شاهد 129 به نام سیمرغ با حضور امیر دریادار حبیب الله سیاری، معاون هماهنگ کننده ارتش و و امیر دریادار حسین خانزادی، فرمانده نیروی دریایی در منطقه سوم نبوت نداجا در کُنارک رونمایی شد.

از دیگر ویژگی‌های شاهد 129 می‌توان به دقت در هدف‌گیری با شعاع عملیاتی ۱۷۰۰ کیلومتر، سقف پروازی ۲۵۰۰۰ فوت (۷۶۲۰ متر)، یک شبانه روز مداومت پروازی با هر بار سوختگیری، هزینه بسیار پایین ماموریت‌ها و قابلیت نشستن در تمام فرودگاه‌ها اشاره کرد.

این پرنده به گونه‌ای طراحی شده است که انواع تجهیزات بر روی آن قابل نصب بوده و در کنترل ترافیک جاده‌ای، مراقبت جنگل‌ها و منابع طبیعی نیز می‌تواند مورد استفاده مؤثر قرار گیرد. پهپاد شاهد ۱۲۹ می‌تواند از یک جاده ساده بدون هیچ قابلیت خاص به پرواز درآمده و در عین حال از یک مرکز کنترل به اندازه کابین یک تریلر، کنترل شود.

 با توجه به ارتفاع پروازی این پهپاد که 25000 فوت است، آن را از برد اکثر سامانه‌های ضد هوایی دوش پرتاب نیز خارج می‌کند. کنترل و هدایت پهپاد شاهد 129 توسط مراکز قابل حمل کنترل زمینی از راه دور انجام‌پذیر می‌باشد. سیستم اپتیکی این پرنده توان شناسایی ۲۱۱ کیلومتری اطراف را داشته و در شب، روز و کلیه شرایط آب و هوایی می‌تواند تصویر واضحی را در اختیار فرماندهان قرار دهد.

 ماموریت‌هایی که برای پهپاد شاهد 129 تعریف شده عبارت از رصد و شناسایی عملیاتی، انهدام مواضع دشمن و عکس‌برداری از مواضع و انتقال به مرکز فرماندهی برای تصمیم‌گیری نهایی است. می‌توان از این پرنده بدون‌سرنشین در مقابله با تروریست‌ها و قاچاقچیان، کشف و شناسایی در مرزهای آبی و خاکی، امور زیست‌محیطی، نقشه‌برداری و تهیه عکس‌های هوایی نیز استفاده کرد.

 از آنجا که هزینه هر ساعت پرواز برای جنگنده‌های رزمی ۱۱ هزار دلار است، این پهپاد می‌تواند با هزینه ۱۱۱ هزار تومانی در هر ساعت، راه‌حلی به صرفه برای ماموریت های شناسایی و رزمی باشد.

 سابقه عملیاتی

پهپاد شناسایی و تهاجمی شاهد ۱۲۹ دارای سابقه عملیاتی درخشانی است و کارنامه‌ای پر بار در سال‌های اخیر از خود به جای گذاشته و از تروریست‌های مستقر در همسایگی شرق ایران تا گروه‌های تکفیری در سوریه و عراق، خاطره‌هایی بسیار تلخی از آن به یاد دارند.

جنگ در سوریه شرایط مناسبی را برای متخصصان صنایع هوایی ایران فراهم آورد تا این محصول را در شرایط جنگی واقعی آزمایش و نقاط ضعف آن را شناسایی و بر طرف کنند. نخستین‌بار در فروردین ۱۳۹۳، دستور اعزام دو فروند پهپاد شناسایی رزمی شاهد ۱۲۹ به سوریه صادر شد.

هر دو فروند به همراه ایستگاه کنترل زمینی (GCS)، خلبانان، کاربران حسگر و نفرات فنی به همراه لوازم یدکی با یک فروند ایلیوشین ۷۶ از پایگاه قدر در فرودگاه مهرآباد تهران به فرودگاه بین‌المللی دمشق منتقل شدند. پس از مونتاژ پهپادها، هر دو فروند به پایگاه هوایی مزه استان دمشق منتقل شدند.

 یکی از پهپادها نخستین پرواز شناسایی خود را بر فراز غوطه شرقی در تاریخ ۲۲ فروردین ۱۳۹۳ به ثبت رساند. نخستین ماموریت های شاهد ۱۲۹، شناسایی و مراقبت برای پشتیبانی از نیروهای زمینی و قدس سپاه پاسداران و گروه‌های مدافع حرم مانند فاطمیون و حیدریون و شناسایی و رصد مواضع گروه‌های تروریستی مانند داعش بود.

 این نخستین‌بار نبود که سپاه پاسداران در سوریه از پهپاد استفاده می‌کرد، پیش از این در سال ۱۳۹۲، سپاه از پهپاد صادق (مهاجر ۴ ارتقا یافته) و شاهد ۱۲۳ در سوریه استفاده کرده بود. به این منظور سه فروند شاهد ۱۲۹ دیگر در سال ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ به سوریه منتقل شدند. دو فروند نیز که بر اساس تجارب عملیات‌های قبلی ارتقا یاقته و اصلاح شده بودند، در پایگاه تیاز نیروی هوایی سوریه مستقر شدند.

 از تابستان ۱۳۹۵ تاکنون، شاهد ۱۲۹ ماموریت‌های گشت مسلح هوایی انجام می‌دهد و هر پهپاد مجهز به چهار فروند بمب هوشمند سدید ۳۴۵ است. به گفته امیرعلی حاجی‌زاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه این پهپاد ۸۰۰ سورتی پروازی انجام داده است و به صورت ۲۴ ساعته بر روی آسمان سوریه حضور داشته و اطلاعات جمع‌آوری شده توسط این پهپاد در اختیار نیروهای مقاومت و یگان‌های هوایی و توپخانه سوری‌ها و روس‌ها هم قرار گرفته است.

 در عین حال حداقل 4 فروند  شاهد 129 برای حفاظت از مرزهای شرقی ایران به ویژه مرزهای ایران و پاکستان و رصد هر گونه تحرکات تروریستی از سال 1394 مورد استفاده قرار گرفته است.