همسران به خاطر معاشرت نزدیکی که با هم دارند، بیش از همه نیازمند رعایت این اصل مهم یعنی خوشخلقی و پرهیز از بدخلقی هستند. خانوادهای که افراد آن با روی خوش و گشاده با یکدیگر برخورد مینمایند، با نشاط و پر انرژی است
یکی از اشتباهاتی که خواسته یا ناخواسته مردان مرتکب میشوند، همین فراموش کردن زنان است. وقتی سفر میروند و از سفر برمیگردند هدیه آوردن برای بچهها یادشان میماند؛ اما هدیه برای زنان را فراموش میکنند؛ این امر خیلی اشتباه بزرگی است.
اکبر مظفری
1. اطاعت از همسر
یکی از ویژگیهای خانواده قرآنی، اطاعت از همسر ذکر شده است که نمونه کامل آن، حضرت زهرا (سلام الله علیها) میباشند. ایشان در هر حال مطیع حضرت امیر (علیه السلام) بودند. پس از رحلت رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم)، حضرت فاطمه) سلام الله عیها) تصمیم گرفتند عدهای را که از آنها ناراضی بودند، نفرین کنند. امیرالمومنین حضرت علی (علیه السلام) مخالفت کردند. وقتی فاطمه (سلام الله علیها) پیام امام را شنیدند، فرمودند: برمیگردم و صبر میکنم و سخن او را میپذیرم و از او اطاعت میکنم. و هنگامی که امیرالمؤمنین (علیه السلام) ایشان را به تسلیم به قضای الهی و صبر دعوت میکنند، فاطمه (سلام الله علیها) با وجود همه ناراحتیها و آزردگیها، تقاضای همسرشان را میپذیرند و به حکم الهی رضایت میدهند.
بنابراین، هر زن و شوهری میتوانند در زمان مواجهه با بحران و ناملایمات زندگی، ضمن خودداری از تکروی و اصرار نورزیدن بر خواست فردی، راهکار عاقلانه و مصلحتاندیشانه را برگزینند. حضرت فاطمه (سلام الله علیها) در بستر بیماری با آنکه مایل به دیدار خلفای اول و دوم نبودند؛ اما به محض آنکه همسرشان از ایشان درخواست کردند، پذیرفتند و فرمودند: یاعلی! البیت بیتک و انا امتک؛ خانه، خانه توست و من کنیز تو هستم. یک زن فهمیده در عین حال که برای اداره خانوادهاش تلاش میکند، اگر به مدیریت عالی و حق راهبری شوهرش بر خانواده احترام گذاشته و نظر او را بر خواست خود ترجیح دهد، همین امر باعث افزایش محبت مرد به خودش و تلاش بیشتر او برای جلب رضایتش خواهد شد.
بدیهی است این دلدادگی و جلب رضایت، یک جانبه نبوده و امیرالمومنین حضرت علی (علیه السلام) نیز به سهم خود در تأمین خواسته و جلب رضایت همسرشان کوشا بودند. حضرت امیر (علیه السلام) به همسرشان به عنوان دختر و پاره تن رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) دخترعمو، بهترین یاور در اطاعت از خدا، یک معصوم و سرور زنان دو عالم مینگریستند و تمام تلاششان جلب رضایت امانت پیامبر بود. ایشان درباره وجود روحیه سازگاری در خانواده و نهایت اطاعت همسرشان فاطمه (سلام الله علیها) از خودشان میفرمایند: به خدا سوگند، تا پایان عمر فاطمه (سلام الله علیها)، یک بار او را به خشم نیاوردم و بر کاری مجبور نساختم و او هم مرا به خشم نیاورد و از دستور من سرپیچی نکرد.
وقتی حضرت فاطمه (سلام الله علیها) به دنبال کسب رضایت حق تعالی باشد و بداند رضایت او در رضایت همسرش علی (علیه السلام) است و رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) نیز وی را به اطاعت از علی (علیه السلام) سفارش کنند، به قطع و یقین در اطاعت از او تردید به خود راه نخواهند داد و با این کار هم آرامشی درونی کسب کرده و هم آرامش خانوادهاش را تأمین کرده است؛ لذا یک زن مسلمان میتواند، اطاعت از شوهرش (در حد مجاز) را با خداوند معامله و آرامش قلبی خود و خانوادهاش و قرآنی بودن خانواده را تضمین کند.
2. خوشاخلاقی و مودت
زن و شوهر به خاطر خود و فرزندانشان لازم است یک سلسله مسائل اخلاقی که قرآن مجید و روایات بر آن تأکید دارند را رعایت کنند.
همسران به خاطر معاشرت نزدیکی که با هم دارند، بیش از همه نیازمند رعایت این اصل مهم یعنی خوشخلقی و پرهیز از بدخلقی هستند. خانوادهای که افراد آن با روی خوش و گشاده با یکدیگر برخورد مینمایند، با نشاط و پر انرژی است. در رابطه با آراسته بودن به حسنات اخلاقی در منابع اسلامی، بسیاری از آیات و روایات مردان را به خوشاخلاقی با همسرانشان فرا میخوانند. قرآن کریم در آیه 19 سوره مبارکه نساء به مردان دستور میدهد با همسران خود به طور شایسته رفتار کنند. «عَاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ»
پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) نیز فرمودند: بهترین شما کسی است که برای خانواده خود بهترین است و من بهترین افراد برای خانواده هستم.
بر همین اساس بود که امام صادق (علیه السلام) در مورد حسن خلق و ابراز عشق و علاقه پیامبران میفرمایند: از اخلاق پیامبران الهی (علیهم السلام) دوست داشتن زنان است.
اَنس درباره شخص رسول خدا میگوید: ایشان با خانوادهاش مهربان و بلکه مهربانترین مردم نسبت به فرزندان و خانواده بود. همچنین طبق روایتی از انس زمانی که از عایشه پرسیدن اخلاق پیامبر با خانوادهاش چگونه بود؟ گفت: نیکخوترین مردمان بود. نه دشنام میداد و نه بد زبانی میکرد و نه اهل هیاهو به راه انداختن در کوچه و بازار بود و نه بدی را با بدی جبران میکرد؛ بلکه میبخشید و گذشت میکرد.
3. مدارا و گذشت
یکی دیگر از ویژگیهای خانوادهای که قرآن را الگو و اسوه خود قرار دادهاند، عفو و گذشت در مقابل اشتباه و خطاهایی است که خواسته یا ناخواسته از دو طرف سر میزند. زن امکان دارد در مسئله خانهداری، پختوپز و رعایت حق شوهر دچار خطا گردد. مرد نیز ممکن است در رفتار و کردار و اخلاق و روش دچار اشتباه شود که همه این اشتباهات قابل گذشت و اغماض است. در آموزههای دینی و اسلامی، بر مدارا و گذشت و صبر تأکید فراوان شده است که به فرموده قرآن مجید، عفو و گذشت از موارد احسان و آراسته به احسان محبوب خدا است: «وَ الْعَافِینَ عَنِ النَّاسِ وَ اللَّهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ.» (آل عمران/134)
در روایات فراوانی نیز بر گذشت و مدارا کردن همسران در مقابل اشتباهات و بدخلقی یکدیگر تأکید شده است. پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) درباره صبر بر بدخلقی زن و تحمل او میفرمایند: هرکس اخلاق بد زن خود را تحمل کند، خداوند پاداشی همانند پاداش مصائب ایوب را به او خواهد بخشید و هر زنی که اخلاق بد شوهرش را تحمل کند، خداوند پاداشی همانند پاداش آسیه دختر مزاحم به او عطا خواهد کرد.
امام باقر (علیه السلام) نیز در توصیه زنان به صبر بر اذیتهای شوهر، میفرمایند: جِهادُ الْمَرْأة أنْ تَصْبِرَ عَلی ماتَری مِنْ أذی زَوْجِها وَ غِیرَتِهِ؛ جهاد زن آن است که بر آزارهای شوهر و غیرتورزی بیمورد او، صبر کند.
بر اساس همین آیات و روایات است که عفوکننده، محبوب خدا و اجر عفوکننده بر خدا است. مرد و زن اگر در هنگام خطا، عفو و گذشت را شیوه رفتاری خود قرار دهند و مدتی این رفتار نیک را تمرین کنند، پس از اندک زمانی به این صفت ملکوتی آراسته خواهند شد و در پرتو همین آیات و روایات، زندگی شیرین و موفقی خواهند داشت.
4. هدیه دادن
یکی دیگر از ویژگیهای خانواده قرآنی، هدیه دادن در مراسم شادی و روزهای عید و بازگشت از سفر است که در جلب محبّت همسر و فرزندان بسیار مؤثّر است. یکی از اشتباهاتی که خواسته یا ناخواسته مردان مرتکب میشوند، همین فراموش کردن زنان است. وقتی سفر میروند و از سفر برمیگردند هدیه آوردن برای بچهها یادشان میماند؛ اما هدیه برای زنان را فراموش میکنند؛ این امر خیلی اشتباه بزرگی است. رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) میفرمایند: هدیه، محبّتها را میافزاید، برادری و دوستی را تجدید میکند و غبار کینهها از دلها را میبرد. حضرت امیر (علیه السلام) هم میفرمایند: الهَدِیَّةُ تَجلِبُ المَحَبَّةَ؛ هدیه دادن، دوستی را به دنبال میآورد.