مهدویت و تمدن اسلامی

وظیفه امروز ما به‌عنوان منتظران ظهور حضرت مهدی (عج) این است که از ظهور اول معصومین (علیهم السلام) دانش و بینش و معرفت اخذ کنیم و از ظهور دوم که ظهور حضرت مهدی (عج) است نیز روحیه، انگیزه و امید بگیریم. با دانش و بینش و معرفت و این روحیه و انگیزه و امید، حرکت را آغاز کنیم و تمدنی متناسب با ظرفیت‌ها و امکانات عصر غیبت برپا کنیم. تمدنی اسلامی را با بهره‌گیری از حجت شرعی و دینی و همچنین تمدنی زمینه‌ساز و منتظر تا زمینه ظهور حضرت مهدی (عج) فراهم بشود و ان‌شاءالله تمدن اصلی توسط ایشان برپا بشود.

 بسیاری از مکاتب و شرایع از روش بازگشت به اصل استفاده می‌کنند؛ یعنی شرایط آرمانی خودشان را در گذشته می‌بینند و وقتی می‌خواهند، خودشان را به سمت خلوص و موفقیت دینی پیش ببرند تا از دوران درخشان خودشان تعریف کنند، از گذشته خودشان استفاده می‌کنند و از زمانی صحبت می‌کنند که همه چیز خوب بوده و می‌گویند: باید به آن زمان بازگشت کنیم؛ اما ویژگی مکاتب و شرایع آخرالزمانی به‌ویژه اسلام، این است که شرایط درخشان و آرمانی خودش را تنها در گذشته دنبال نمی‌کند؛ بلکه این شرایط را در آینده ترسیم می‌کند؛ بنابراین امید را پرورش می‌دهد و بشر را به سمت جلو هدایت می‌کند.

یکی از کارکردهای مهدویت، ترسیم افق و دورنماست. اندیشه مهدویت و باور به ظهور تمدن مهدوی، ابهام و ترس نسبت به پایان مسیر تاریخ و فرجام سیر جامعه بشری را از بین می‌برد و امید و شوق و نشاط را جای‌گزین یأس و ترس و خمودگی می‌کند. کسانی که به ظهور حضرت مهدی (عج) باورمند هستند، به آینده‌ای درخشان و شورآفرین اعتقاد دارند و به‌جای آرزومندی برای بازگشت به گذشته، دارای امید به حرکت به سوی آینده هستند. معتقدین به ظهور حضرت مهدی (عج) امیدوارند، شرایط ظهور ایشان را درک کرده و در شرایط آرمانی آن دوره زندگی کنند و نسبت به آینده، دید مثبتی دارند. 

نگاه به آینده، معتقدان حضرت مهدی (عج) را از بهره‌مندی گذشته بی‌بهره نکرده است؛ بلکه گذشته را چراغ راه آینده می‌دانند. با اینکه در زمان حال زنگی می‌کنیم، توشه‌ای پربار از تراث گذشته و معارف قرآن و اهل‌بیت (علیهم السلام) داریم و همچنین نگاهی رو به جلو و امیدوار به آینده درخشان و در اوج کمال داریم و باید امروز خودمان را بر این اساس بسازیم.

ضرورت وقف مهدوی

در زمانه‌ای که در آن هستیم، هیچ موضوعی سنگین‌تر از غیبت حضرت صاحب‌الزمان نیست و در مقابل، هیچ عملی بالاتر از انتظار و هیچ تلاشی مهم‌تر از مقدمه سازی ظهور خورشید عالم‌تاب حضرت نخواهد بود. اگر اقدامی باشد که به هر نحوی در تعجیل فرج ایشان اثری کوچکی داشته باشد، ضرورت آن غیرقابل انکار است. مقدمه سازی ظهور حضرت، عملی نیست که به فرد خاصی و یا به زمان مشخصی منحصر باشد؛ بلکه وظیفه‌ای همگانی و همیشگی است. هرکسی که انتظار فرج را می‌کشد و در دل آرزوی ظهور حضرت حجت را دارد، باید دست به کار شود و این آرزو را تحقق‌یافتنی‌تر کند. انتظار فعال ما که در روایات، بهترین اعمال دانسته شده سهم ما در جامعه مهدوی را رقم می‌زند. وقف مهدوی اگر سنجیده و به جا انجام شود و در خدمت آرمان‌های مهدوی باشد، از بهترین مصادیق سهیم شدن ما در جامعه اسلامی مهدوی خواهد بود. امروز باید امام حی و حاضر را به هر نحو ممکن یاری کرد که وقف، مسیر و الگوی بابرکتی را فراهم کرده است. وقف مهدوی، هم نیت‌ها را رنگ و جلای امام زمانی بخشیده و هم موقوفاتی که نام و یاد حضرت را بر سر زبان‌ها می‌اندازد، احیا می‌کند. حال که در لابه‌لای حوادث تلخ و شیرین عالم، بوی ظهور به مشام می‌رسد، لازم است حداقل برای مهیا شدن خودمان هم که شده با توان بیشتر برای حضرت گام برداریم و تا می‌توانیم شمیم محبت امام را در عالم بگسترانیم و ترنم نام حضرت را به گوش و جان تشنه عالمیان برسانیم.

اسلام که دین و دنیا را در کنار هم می‌بیند، همواره فعالیت‌های اقتصادی و تامین معاش مادی را از عبادت دانسته و حتی کسب روزی حلال را بخش اعظمی از آن می‌داند. البته دنیا تا جایی مبارک است که فراهم آورنده مقدمات رشد معنوی باشد؛ بنابراین در جوامع مذهبی و دینی ضروری است که با سامان‌دهی سرمایه‌ها و فعالیت‌های اقتصادی، بهره‌برداری هرچه بیشتر از این منابع در راستای آرمان‌های دینی و امور مهم فرهنگی و مذهبی ممکن شود. اندیشه وقف مهدوی با چنین نگاهی شکل گرفته است.

آثار تربیتی وقف مهدوی

وقف مهدوی تقدیم مال در راه خدا به نیت امام زمان و برای امام زمان است. تقدیم ناچیز به هم چیز عالم، هدیه‌ای از ما به ولی‌نعمتمان و صاحب امرمان و تمام وجودمان حضرت حجت (روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداه) است. 

وقف برای امام زمان اثبات تولی ماست به ایشان، یعنی ما نه تنها ذکر شما را بر لب و حب شما را بر دل داریم؛ بلکه آمده‌ایم تا از مال نیز در راه شما تقدیم کنیم و ان‌شاءالله آماده‌ایم تا از جان هم در راه شما بگذریم. اما به این نکته مهم توجه داریم که توفیق وقف برای حضرت، منتی از طرف امام است بر واقف؛ چرا که اولاً نشان از آن است که ایشان ما را در زمره محبان خود جای داده و ثانیاً این صله به امام، موجب تطهیر و تزکیه جان‌هاست و آنکه از این گذشت از مال بهره می‌برد، ما هستیم، چنان‌که که در آیه شریفه می‌فرماید: «خذ من اموالهم صدقه تطهرهم و تزکیهم و صل علیهم ان صلواتک سکن لهم»

آیه اشاره به این دارد که گرفتن بعضی از اموال بندگان توسط امام و دعای ایشان در حق آن‌ها، موجب تزکیه و تطهیر آن‌ها می‌شود و قلوب آنها از آنچه سبب اضطراب و تشویش است (که شکوک شیطانی و شبهات نفسانی است) نجات می‌دهد و از اطمینان و آرامش برخوردار می‌گرداند. همان‌گونه که در این آیه پیامبر توصیه به دعا برای عطاکننده مال شده، قطعاً امام زمان (عج) نیز ما را از دعای خود محروم نمی‌کند. شاید بهترین خیری که وقف مهدوی برای شخص در پی دارد، دعای آن حضرت برای واقف است و چه خیری بالاتر از این می‌توان یافت.

در این عالم مقامی بالاتر از سربازی امام معصوم (علیه السلام) نمی‌توان تصویر کرد. در تفسیر منصوب به امام حسن عسکری علیه‌السلام ضمن حدیثی قدسی آمده که خداوند می‌فرماید محبوب‌ترین افراد نزد من، پیامبر گرامی اسلام و خاندان مکرم ایشان است، سپس می‌فرماید: «افضل الناس بعدهم من اعانهم علی حقهم» بهترین مردم بعد معصومین علیهم‌السلام، کسانی هستند که ایشان را در مورد حقشان یاری کنند. آرزوی همه مومنین رسیدن به مقام یاری و سربازی امام زمان (عج) است؛ اما می‌دانیم که وجود نازنین صاحب‌الزمان به یاری ما محتاج نیست؛ بلکه این ما هستیم که کمال و سعادتمان در گرو اتصال و ارتباط با امام است. خوشا به حال کسی که او را امام زمانی بدانند و چه سعادتی از این برتر که شخص با گذشت از مال خود، واقفِ وقف مهدوی باشد.

مسجد جمکران؛ تجلی‌گاه وقف مهدوی

از بارزترین و خاص‌ترین مصادیق وقف مهدوی، وقف برای مسجد مقدس جمکران است. این مسجد در طول سالیان متمادی مهم‌ترین پایگاه شیفتگان و دل‌سوختگان حضرت بقیه الله بوده و هست. اولین واقف مهدوی، خود وجود مبارک امام زمان می‌باشد که در تکوین مسجد مقدس جمکران ظهوری جاودانه یافته است. ایشان خود ماموریت تاسیس این مسجد را به حسن مثله داده و از روستای رهق، موقوفاتی را به این مسجد اختصاص داده‌اند. سالانه بیش از بیست میلیون زائر از جای‌جای دنیا به جمکران مشرف می‌شوند و خیل ارادتمندان امام زمان که بسیار بیشتر و وسیع‌تر از این شمار است، نیت‌های خیرانه بزرگی را در دل دارند. این نیت‌های پاک و نیک، ظرفیت‌های بزرگی را فراهم می‌سازند که اگر به درستی برنامه‌ریزی شود، می‌تواند حرکتی جریان‌ساز، پربرکت و فراگیر را رقم بزند.  (منابع مقاله در دفتر هفته نامه موجود است.)