- حاج آقا علمای اهل سنت نیز «وهابیّت» را نقد کرده‌اند؟

- بله. مثلاً استاد «سید محمد بن علوی المالکی الحسنی» که پیرو مذهب «مالکی» و از ذرّیه حضرت فاطمه (ع) و ملقب به «الحسنی» است و خود را «خادم العلم الشریف بالبلد الحرام» می‌خواند، کتابی تحت عنوان «مفاهیم یجب أن تصحّح» به معنای «مفاهیمی که باید اصلاح گردد.» را در نقد افکار و عقاید وهابیّت تندرو نگاشته است. این کتاب در ایران با عنوان «وهابیّت و بازنگری از درون» توسط «دکتر انیسه خزعلی» ترجمه و منتشر شده است. 

- استاد علوی المالکی کیست؟

- علوی المالکی در کشور عربستان و شهر مکّه معظمه به دنیا آمد و زندگی کرد. او  تحصیلات عالی خود را در «دانشگاه الازهر» مصر با اخذ مدرک دکترا به پایان رساند و برای تحقیق در علوم اسلامی به کشورهای سوریه، هند، پاکستان، یمن، اندونزی و مغرب سفر کرد. علوی المالکی سپس به عنوان استاد و مدرس رسمی «دانشکده شریعت» عربستان انتخاب شد و مدتی نیز ریاست کمسیون داوری مسابقات بین‌المللی قرآن کریم مکّه معظمه را بر عهده گرفت. او عالمی شجاع و دارای حلقه درسی متراکم و پر شور بود. علما و بزرگان مکّه و رجال سیاسی کشور سعودی احترام فوق‌العاده‌ای برای او قائل بودند. 

- ایشان در این کتاب چه می‌گوید؟

- ایشان در این کتاب با لحنی مؤدّبانه و عالمانه به نقد مهم‌ترین پایه‌های فکری وهابیّت تندرو می‌پردازد و در همه جا به آیات قرآن کریم و احادیث پیغمبر اکرم (ص) استناد می‌کند و به کتاب‌ها و منابع معتبر اهل سنّت ارجاع می‌دهد که وهّابیون قادر به انکار آن نیستند. نویسنده معتقد است که یک سلسله مفاهیم در باور وهابیون شکل گرفته است که سبب تکفیر بسیاری از مسلمانان و اباحه نفوس و اموال آنها شده و رشته وحدت اسلامی را از هم گسسته است، از این رو در صدد اصلاح این نوع از مفاهیم دینی برآمده است.

- کتاب شامل چه ابوابی است؟

کتاب به ترتیب در سه باب مباحث عقیدتی، مباحث نبوی و مباحث متفرقه سامان یافته است. باب اول شامل ۳۷ موضوع است و در آن به مسائل مربوط به کفر و ایمان پرداخته و می‌نویسد سلفی‌ها در فهم حقیقت اموری که انسان را از دایره اسلام خارج می‌کند، به خطا رفته‌اند تا آنجا که هر کس را که با آن‌ها مخالفت کند را تکفیر می‌کنند، به حدّی که تمام مسلمانان روی زمین را - جز عدّه کمی - کافر می‌شمرند. باب دوم شامل ۱۸ موضوع است و در آن به خصائص و حقیقت انسانی پیامبر (ص) پرداخته و مقام والای رسول خدا (ص) را طبق آیات و روایات اسلامی روشن می‌کند، سپس مفهوم تبرّک جستن به آثار پیامبر خدا (ص) و این که هیچ ارتباطی به مسأله شرک ندارد را بیان می‌کند. آنگاه موارد زیادی از روایات و اقوال علما در جواز تبرّک بوسیدن دست پیامبر (ص)، تبرّک به ظرفی که از آن آب می‌نوشید، تبرّک به خانه آن حضرت، تبرّک به منبر و قبر شریف آن بزرگوار و تبرّک به آثار صالحین و انبیای پیشین را شمرده و به قدری از منابع کتب معروف اهل سنّت می‌آورد که جایی برای تردید باقی نمی‌گذارد. همچنین اسامی گروه زیادی از صحابه را نام می‌برد که به آثار رسول اللّه (ص) تبرّک می‌جستند. باب سوم شامل ۲۰ موضوع است و در آن به زیارت پیامبر (ص) پرداخته و به استحباب زیارت قبر رسول خدا (ص) و دعا کردن در کنار آن و تبرّک به آثار آن حضرت می‌پردازد و در این رابطه کلمات زیادی از علمای بزرگ پیشین نقل می‌کند. در پایان نیز به بزرگداشت میلاد پیامبر (ص)، روز هجرت آن حضرت، زمان بعثت، نزول قرآن، پیروزی مسلمین در غزوه بدر و شب نیمه شعبان می‌پردازد.

- این کتاب چه تاثیراتی در جوامع اسلامی داشته است؟

- اين كتاب در «دبى» چاپ شده و در اكثر كشورهاى اسلامى با استقبال روبرو شده است. در عربستان نیز علیرغم سانسور شديدى كه سلفى‌هاى متعصّب بر بازار كتاب آن دارند، توزیع شده است. گروه زيادى از علماى بزرگ اهل سنّت مصر، مراكش، سودان، بحرين، پاكستان و امارات و غير آن بر اين كتاب تقريظ نوشته و نظرات علوی المالکی و شجاعت او را ستوده‌اند كه ۲۳ نمونه از آن در آغاز كتاب ثبت شده و حكايت از نوعى اجماع درباره آن دارد.

- چگونه وهابیون المالکی را تحمل کردند؟

- علمای وهابی و حنبلی نسبت به این کتاب عکس‌العمل شدیدی از خود نشان دادند. آنها نویسنده را طرد و تکفیر کرده و مدت‌ها او را در محاصره و تحت نظر قرار دادند و انتشار کتابش را ممنوع کردند؛ ولی این امر مانع از انتشار، نفوذ و تاثیرگذاری آن بر نفوس مسلمين نشد.

- ممنون حاج آقا  

برداشتی از کتاب: وهابیّت بر سر دو راهی، (السيد محمد بن علوى و نقد شجاعانه‌اش)، تالیف: آیت‌الله العظمی ناصر مکارم شیرازی