اقتصاد ایران از سال 1385 وارد مرحله‌ای از تحولات جمعیتی تحت عنوان پنجره جمعیتی شده است. این مرحله جمعیتی، شامل دوره زمانی است که در آن نسبت جمعیت فعال به حداکثر رسیده و نوعی ساختار جمعیتی مطلوب برای شتاب بخشیدن به بهره‌وری و رشد اقتصادی بوجود آمده است. در همین راستا، رهبر معظم انقلاب با تاکید به افزایش نقش و مشارکت مردمی بیان می‌فرمایند: «خط متعادل همین است؛ سرمایه مردم و مدیریت مردم، اقتصاد را بر دوش بگیرد و کنترل و هدایت به عهده‌ی دولت باشد. اگر چنانچه ان‌شاءاللَّه این کار بخوبی انجام بگیرد - که البته در کوتاه‌مدت هم انجام نمی‌گیرد؛ این جزو کارهای میان‌مدت و بلندمدت است و زحمت هم دارد - واقعاً یک فرجی برای اقتصاد کشور خواهد شد.» 08/06/1389

نقش نظارتی دولت در اقتصاد

در غرب درباره نقش دولت در اقتصاد، بحث‌های بسیاری مطرح شده است؛ اما نکته اساسی در این بحث‌ها، متعادل کردن اقتصاد از این نظر است؛ یعنی نقش دولت باید در راه‌اندازی اقتصاد و پیشرفت اقتصادی مورد توجه قرار گیرد؛ اما متولی‌گری اقتصادی باید قطعاً در اختیار مردم باشد و دولت در این عرصه، نقش نظارتی خود را برای ثبات‌بخشی و متعادل‌سازی اقتصاد ایفا کند. آیت الله امام خامنه‌ای ذیل سیاست‌های اصل 44 قانون اساسی به موضوع مردمی‌سازی اقتصاد تاکید فراوانی کرده‌اند و اقتصاد را از آن مردم و نظارت را از آن دولت دانسته‌اند و در این راستا بیان کردند: «بایستی به معنای واقعی کلمه، اقتصاد کشور بیاید روی دوش مردم و دولت [فقط] نقش ویژه‌ی دولتی خودش را ایفاء کند و متصدّی نباشد؛ این خیلی مهم است. یک وقت شما یک باری را روی دوش خودتان می‌گیرید، می‌خواهید پیاده با این مشکلات از این شهر به آن شهر ببرید. یک وقت آن را سوار یک وسیله‌ی نقلیّه‌ی فعّالی می‌کنید، خود شما هم رانندگی می‌کنید؛ این دوّمی درست است. وسیله‌ی نقلیّه‌ی فعّال، فعّالان اقتصادی کشور هستند؛ اینها را فعّال کنید، منتها به کارشان نظارت کنید، سیاست‌گذاری کنید، مراقبت کنید خطایی پیش نیاید، اشتباهی پیش نیاید؛ امّا بگذارید کار کنند؛ هم آنها سود می‌برند، هم مردم استفاده می‌کنند، هم شما سود می‌برید به عنوان مسئولین دولت. این هم یک مسئله است.» 23/01/1401

ایشان از مشارکت واقعی مردم در اقتصاد به عنوان عنصر و یکی از شاخصه‌های اصلی رشد و پیشرفت اقتصادی نام برده و با اشاره به ساختارهای سیاسی اقتصادی کشورهای دیگر بیان کردند: «قوی‌ترین دولت‌ها هم قادر نیست بدون مشارکت مردم، موتور اقتصاد جامعه را به راه بیندازد. هیچ دولتی بدون مشارکت مردم نمی‌تواند اقتصاد کشور را سامان بدهد. بعضی از سازوکارهای فکری، سیاسی، اقتصادی، مثل نوعی از سوسیالیسم‌ها - البتّه نه همه‌ی انواع سوسیالیسم - این فکرها را کردند که بتوانند دولت‌ها را متصّدی کار اقتصاد کنند؛ [امّا] شکست خوردند. امکان ندارد و بدون مشارکت مردم، هیچ دولتی نخواهد توانست اقتصاد کشور را سامان بدهد و موتور اقتصاد را [راه بیندازد]؛ بنابراین یکی از مسائل مهمّ ما باید این باشد که استعدادهای مردم، ابتکارهای مردم، ظرفیت‌های گوناگون مردم را وارد میدان اقتصاد کشور بکنیم.» 17/02/1399

نقش اساسی تولید در پیشرفت اقتصادی

ایشان راه مشارکت مردم در اقتصاد را نیز تولید می‌دانند و از همین روست که به تولید به عنوان یکی از شاخص‌ترین اقداماتی که باید به آن میدان داد و موانع سر راه آن را برداشت، تاکید دارند. با این اوصاف، آیت الله امام خامنه‌ای درباره فواید جهش تولید در کشور مطرح می‌کنند: «جهش تولید اهمّیّت دارد؛ چون اگر واقعاً تولید را بتوانید جهش بدهید، همه‌ی شاخصهای اقتصادی مهمّ کشور تغییر پیدا می‌کند، تحوّل پیدا می‌کند؛ تولید این‌جوری است؛ یعنی اشتغال پایدار به وجود می‌آید، بیکاری کاهش پیدا می‌کند، صادرات رونق پیدا می‌کند، درآمد ارزی برای کشور فراهم می‌شود، نرخ تورّم کاهش پیدا می‌کند. علاوه‌ی بر اینها، استقلال اقتصادی در کشور به وجود می‌آید و این موجب عزّت ملّی است - کشورها با استقلال اقتصادی، با توانایی‌های اقتصاد داخلی‌شان افتخار می‌کنند و سربلند می‌شوند - عزّت و امنیّت ملّی را تأمین می‌کند، اعتماد به نفْس ملّی را بالا می‌برد و اقتصاد کشور را در مقابل تکانه‌هایی که از بیرون تحمیل می‌شود یا در داخل به وجود می‌آید، حراست می‌کند و حفظ می‌کند.» 10/11/1400

نقش تولید، نیروی انسانی و مدیریت دولتی در منظومه اقتصادی رهبری

بر همین اساس، منظومه‌ای که رهبر معظم انقلاب با نامگذاری شعارهای سال بدان اشاره دارند، حاکی از چند موضوع مهم و محوری در حوزه ارتقای نیروی انسانی است. ایشان بر موضوع تولید تاکید دارند که فواید بسیاری از جمله ایجاد استحکامات و رشد اقتصادی تا اشتغال‌زایی و... را رقم می‌زند و در این حوزه به رشد نیروی کار حرفه‌ای و با دانش و همچنین مشارکت مردمی، اشاره می‌کنند. اما برای این منظور، نسبت به رفع موانع تولید و رونق کسب و کار نیز مکرراً از پیشرفت و گسترش بخش خصوصی و حذف قوانین و اقدامات دست‌وپاگیر و از همه مهم‌تر عدم رقابت دولت با بخش خصوصی در حوزه‌های مختلف اقتصادی اکیداً توصیه کرده‌اند و برای دولت، نقش هدایتگر و ناظر در حوزه اقتصادی را برگزیده‌اند؛ منظومه‌ای که اگر به درستی بدان عمل شود باعث ایجاد اقتصادی متعادل و با ثبات می‌شود که در مسیر شتابان رشد حرکت خواهد کرد. 

 

گرانی کتاب، معضلی در مقابل فرهنگ کتابخوانی