- حاج آقا منظور از «دشنام» چیست؟

- دشنام و ناسزاگویی که در لغت عرب به آن «سبّ» می‌گویند، یکی از محرمات الهی است که پیامبر گرامی (صلی الله علیه وآله وسلم) به شدّت از آن نهی کرده است. دشنام دادن مطلقاً در اسلام حرام است و هیچ فرد عاقل و دانایی دشنام نمی‌دهد. وقتی به امیرالمومنین علی (علیه السلام) گزارش دادند که برخی از یاران وی، شامیان را ناسزا می‌گویند، آنان را فراخواندند و فرمودند: «دوست ندارم دشنام دهنده باشید؛ اما اگر کردار آنان را بازگو کنید و روش آنان را تشریح نمایید، به حقیقت نزدیک‌تر و عذری رساتر برای شما خواهد بود.»

- مگر «لعن» همان دشنام نیست؟

- نه. لغت‌شناسان در تفسیر معنای لعن می‌گویند لعن به معنی بیزاری و طرد است. چنان که در قرآن کریم آمده است: «بَلْ لَعَنَهُمُ اللّهُ بِکُفْرِهِمْ» یعنی خدا آنان را به خاطر کفرشان از رحمت خویش دور ساخت. لعن یعنی بیزاری از اعمال زشت فرد یا افراد، خواه از صحابه باشند یا از تابعان یا از گروه‌های دیگر. اظهار بیزاری و تنفر از اعمال زشت، شاخه‌ای از فریضه امر به معروف و نهی از منکر و از شئون انسان‌های وارسته است. لعن، لازمه ایمان به دین و احکام آن است، خداوند متعال نیز در قرآن کریم گروهی را لعن کرده است. 

- یعنی سبّ و لعن با هم متفاوتند؟

- بله. سبّ یعنی دشنام و ناسزاگویی که کار اراذل و اوباش است، در حالی که لعن لازمه ایمان به دین و احکام آن است. آنچه مایه اشتباه شده این است که سب و لعن با هم مترادف و به یک معنی هستند، در حالی که دارای دو مفهوم متغایر می‌باشند، هرگز از خدای متعال سبّ و دشنامی سر نزده و رسول خدا و ائمه الهدی (علیهم السلام) نیز از این رفتار ناهنجار پیراسته بوده‌اند؛ ولی در عین حال همان خدای حکیم و رسول دانای او و جانشینان بر حقش از اظهار انزجار نسبت به گروه‌ها یا افراد ظالم و... خودداری نکرده و از آن‌ها بیزاری جسته‌اند. 

- چگونه خدا و پیامبر (صلیالله علیه وآله وسلم) لعن کرده‌اند؟

- قرآن کریم شیطان، یهود، تهمت زنندگان به بانوان پاکدامن، منکران حق، ظالمان، مفسدان، آزار دهندگان پیامبر و کافران را لعن کرده است، چنان که می‌فرماید: «إِنَّ اللَّهَ لَعَنَ الْکَافِرِينَ وَأَعَدَّ لَهُمْ سَعِيرًا» یعنی خدا کافران را لعنت کرده و برایشان آتشی سوزان مهیا کرده است. رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) نیز طوایفی مانند دزد، جوانی که خود را به شکل زن درآورد، کسی که حیوانی را به غیر نام خدا ذبح کند، کسی که والدین خود را دشنام دهد، کسی که رشوه بگیرد، زناکار و واسطه زنا و... را به طور کلی لعن کرده است. گاهی هم آن حضرت افراد مشخص و معینی را لعن نموده است. ائمه اطهار (علیهم السلام) نیز گروه‌ها و افرادی را لعن کرده‌اند.

- چرا صحابه‌های پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) را لعن می‌کنند؟

- رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) پانزده هزار صحابی شناخته شده و هشتاد و پنج هزار صحابی ناشناخته داشته است. صحابه به‌ویژه آنان که در مکه معظمه تحت فشار بوده و اسلام خود را حفظ کرده و دعوت حق را لبیک گفتند، یا آنان که پس از هجرت به مدینه با ریختن خون خود، درخت اسلام را در جنگ‌های بدر، احد و حنین آبیاری کرده‌اند، یا آن‌ها که پس از درگذشت پیامبر گرامی (صلی الله علیه وآله وسلم) خانه و کاشانه خود را ترک گفته و به جهاد پرداخته‌اند. همه این گروه‌ها مورد تکریم و تعظیم هستند؛ زیرا آنان به سان شمع، سوخته و اطراف خود را روشن کرده‌اند و نعوذ باللّه احدی درباره آن‌ها سخنی به طعنه نگفته و جسارتی نکرده است.

- پس چه نوع صحابه‌ای لعن شده است؟

- هرگاه فردی از صحابه پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) به حکم اینکه معصوم نیست، گناهی را مرتکب شود و ملاک لعن در حق او تحقق یابد، ابراز انزجار از او با دیگران تفاوتی نمی‌کند. وقتی صحابه از مقام و موقعیت خود غافل شده و با وجود درک مصاحبت پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم)، بر خلاف دستور او عمل و رفتار کند، اسباب بیزاری از خود را فراهم کرده است. قرآن کریم می‌فرماید: «إِنَّ الَّذِينَ یُؤْذُونَ اللّهَ وَ رَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللّهُ فِی الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ أَعَدَّ لَهُمْ عَذاباً مُهِيناً» یعنی آنان که خدا و رسول او را آزار می‌دهند، خدا از آنان در دو جهان بیزار بوده و برای آنان عذاب خوارکننده‌ای آماده ساخته است. حال اگر فردی از صحابه موجبات آزار پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) را فراهم کرده باشد، به طور طبیعی محکوم به حکم این آیه می‌شود. 

منبع: برداشتی از کتاب: راهنمای حقیقت، «پرسش و پاسخ پیرامون عقاید شیعه»، (دشنام و ناسزاگویی)، تالیف: آیت الله العظمی جعفر سبحانی