برخلاف تصویری که اکنون از سوی اصلاح‌طلبان در حال ساخته‌شدن است، آنها نتوانستند صدای معترضان و خاموشان جامعه باشند و چشم‌ها را به سوی خود، خیره کنند و رأیِ بامعنا و پُرمایه‌ای را به دست آورند. این گزاره، مبتنی بر چند دلیل است:

[یکم]. «پنجاه درصد» از جامعه در انتخابات شرکت نکردند، در حالی ‌که اصلاح‌طلبان مدعی بودند که عدم مشارکت این بخش از جامعه، به دلیل تنگ‌نظری‌های شورای نگهبان در تأیید صلاحیت‌ها و حذف گزینه‌های اصلاح‌طلب است. اکنون مشخص شد که حتی اگر یک گزینه اصلاح‌طلبِ حداکثری نیز در میدان باشد و حتی اگر همه سرمایه‌های انسانی و رسانه‌ای و ساختاریِ اصلاح‌طلبان نیز به صحنه بیایند، حاصلش بسیار اندک خواهد بود. پس مسئله «مشارکت»، ارتباطی با «تکثّر نامزدها» ندارد و این‌گونه نیست که اگر از جریان اصلاحات، کسانی در معرکه انتخاب مردم باشند، مشارکت حداکثری نیز تحقّق خواهد یافت. میان تکثّر نامزدها و مشارکت حداکثری، ارتباطی وجود ندارد و ریشه مشکل را باید در جای دیگری جُست. آن بخش منفعل و خاموش جامعه نیز، اصلاح‌طلبان را نمی‌پذیرند و آنها را نماینده خود نمی‌دانند و حضور آنها به عنوان نامزد، نمی‌تواند موجب تولید انگیزه و اراده بشود. [دوّم]. از این گذشته، اصلاح‌طلبان حتی در چهارچوب گفتارِ «اثباتی» و «معطوف به خودشان» نیز نتوانستند بدنه اجتماعی را بسیج کنند؛ بلکه کوشیدند از طریق تصویرسازی وارونه و غیراخلاقی از سعید جلیلی، رأی‌سازی کنند. رأی آنها، بیش از آنکه رأی به خودشان باشد، ریشه در نفی‌های هیجانی و انکارهای رسانه‌ای داشت. اگر آنها این شگرد ناجوانمردانه را در پیش نمی‌گرفتند و از جلیلی، چهره جنگ‌طلب و ویرانگر نمی‌ساختند و این بخش از جامعه را نسبت به او دچار بیم و هراس نمی‌کردند، چند میلیون ریزش رأی می‌داشتند. پس بخشی از رأی به آنها، «رأی به آنها» نبوده؛ بلکه «نه به دیگری» بوده است و این «نه» نیز، مبتنی بر توهم و دروغی بوده که القاء شده است. [سوّم]. دیگر اینکه «شانزده ونیم میلیون رأی» در نسبت با انتخابات‌های قبلی، رقم بالایی نیست و نشان می‌دهد که ظرفیت اجتماعیِ اصلاح‌طلبان، به ‌شدّت کاهش یافته است. شهید رئیسی در انتخابات سال ۹۶، با شانزده میلیون رأی، نفر دوم شد و در انتخابات سال ۱۴۰۰ با هجده میلیون رأی، نفر اوّل. بنابراین، حاصل آن‌همه غوغای انتخاباتیِ اصلاح‌طلبان، معجزه انتخاباتی نبود؛ بلکه فقط یک «رأیِ متوسط به پایین» شکل گرفت که از دوره‌های قبلی نیز کمتر بود. این رأی، معنای اجتماعیِ جدّی و گسترده‌ای ندارد و نازل و کم‌مایه است، پس سخن‌گفتن از «رفراندوم ملی»، در انتخابی که نتیجه‌اش «شانزده ونیم میلیون رأی» بوده، مایه تمسخر است. [چهارم]. رأی پزشکیان، تا حدودی برخاسته از «تحریک قومیّتی» بوده و این به دلیل آن بوده که وی و جریان انتخاباتی‌اش کوشیدند مسئلة قومیّت را عمده و برجسته کنند. اما روشن است که رأی قومیّتی، بی‌ارزش و نازل است؛ چون بر «عقلانیّت سیاسی» تکیه ندارد و فقط از «تعصّب» برمی‌خیزد. تحریک قومیّت‌ها و نشاندن خویش بر روی گسل قومیّتی، رأی‌ساز است؛ اما رأیِ «سیاسی» و «خردمندانه» نیست. اگر انتخابات، عرصه رقابت نظریه‌ها و رویکردها و شایستگی‌ها و فضیلت‌هاست، پس باید انگیزه‌های سخیف از قبیل انگیزه‌های قومیّتی، کنار نهاده شوند و رأی‌دهنده، با عقلانیّت و بر اساس شایستگی انتخاب کند. برخی قومیّت‌ها در این انتخابات، چهره ناموجّه و نامعقولی از خود نشان دادند و اسباب ملامت و تحقیر خود را فراهم کردند. تفاخر و ترجیح قوم‌مدارانه، از هر قومی که باشد، نارواست و به معنی نادیده‌انگاشتن امر ملّی و رشدنیافتگی سیاسی و فقر استدلال عقلانی است. [پنجم]. سعید جلیلی توانست «سیزده ونیم میلیون رأی» را به دست آورد؛ یعنی کمتر از «سه میلیون رأی» با پزشکیان فاصله داشت. این فاصله، ناچیز است و «عدم اجماع» و «دوتکه‌گی» را نشان می‌دهد. پس جامعه، به یک سو نغلتیده و وزنه یک طرف، سنگین نشده؛ بلکه این وضع، بیشتر بیانگر فاصله‌سازیِ احساسی و لحظه آخر است. پزشکیان نتوانسته به یک جریان اجتماعیِ وسیع و اکثری تبدیل بشود و تفاوت محسوس ایجاد کند؛ بلکه با اندکی تفاوت، به قدرت دست یافته است. در مقابل، رأی بالای جلیلی، هرچه که کم‌رمقی و ناتوانی پزشکیان را نشان می‌دهد، از وجود یک پایگاه اجتماعیِ تثبیت‌شده و وفادار و قوی برای جلیلی نیز سخن می‌گوید. او اینک به یکی از گرانیگاه‌های سیاسیِ جامعه ایران تبدیل شده و به‌راستی، قدرت اثرگذاری و اجماع‌سازی دارد.