شئون روحانیت و سیاست

محمد ملک‌زاده

 

راهکارهای عملی برای عینی شدن رفتارهای ارزشی در متن جامعه 

کبری خالقی

۱] رحمت خدا بر امام خمینی (رحمه‌الله) که ما را با برداشتی نو و ناب حداکثری و فراگیر از کلمات و مفاهیم در اسلام آشنا کرد که هر کدام از آنها ضربه‌ای سهمگین بر پیکره طاغوت است. بنی‌امیه و بنی‌عباس و پس از آنها طواغیت و سلطه‌گران در قرون بعد، اسلام را به صورت نمایشی و در حد انجام مناسک فردی پایین آوردند. از طرفی ابلیسیان، مفاد اسلام را از مفهوم واقعی خود تهی کردند تا بتوانند بر ملت‌های مسلمان سیطره داشته باشند. یکی از مهم‌ترین کلماتی که مستکبرین آن را تحریف کردند، کلمه‌ی «تقوا» بود. اگر هم حرفی از تقوا به میان می‌آمد، در محدوده‌ی فردی به آن توجه می‌شد و از به‌کارگیری آن در عرصه اجتماعی، ممانعت به عمل می‌آوردند. امام خامنه‌ای درباره‌ی تعریف تقوا می‌فرمایند: تقوا از یک بُعد یعنی دقت، مراقب بودن، دائماً بر حذر بودن از اشتباه و از بُعد دیگر، یعنی ایجاد یک حصاری در وجود که دشمن از آن حصار نتواند عبور و نفوذ کند... [مانند واکسیناسیون در مقابل بیماری‌ها]. (کتاب منشور حکومت علوی صفحه ۱۶۸)

۲] این دو تعریف از تقوا، به یک مسئله برمی‌گردد که همان "هوشیاری، بیداری و آگاهی دایمی" از مسائل و مشکلاتی که در میان راه و در مقابله با دشمن می‌باشد. به بیان دیگر اگر این هوشیاری و آگاهی، همراه با مراقبت دائمی باشد، انسان شاید هیچگاه دچار شکست در برابر دشمن [چه هوای نفس و چه دشمن بیرونی باشد] نشود. این مراقبت دائمی در همه جنبه‌های زندگی در رهبران الهی دیده می‌شود. همان که سبب می‌شود تا دستگاه ابلیس در مقابل آنان موضع‌گیری کرده و به جنگ با دین و رهبران دینی برآیند. اگر تقوا را در دو بُعد فردی و اجتماعی در نظر بگیریم، معمولاً در تقوای فردی، آسیب یا نگرانی، متوجه سران کفر و استکبار نخواهد بود. چنانچه که دائماً در تمام اعصار گذشته، مفهوم تقوا را با سوءنیت و با تحریفی خاص، فقط در منطقه‌ی وجود فرد، معنا می‌کردند. در حالی که اسلام دین اجتماعی است و حضور مردم با تقوای اجتماعی یعنی مراقبت و حذر کردن از دشمن در صحنه‌ی عمل، ضامن بقای اسلام و دشمن‌شکن است. همان‌طور که این تقوای اجتماعی در صحنه‌های دفاع مقدس بروز و ظهور کرد. 

۳] قضیه‌ی کرونا یک مثال عینی مشارکت همگانی و تقوای اجتماعی در حل مشکلات جامعه است. اینکه چه چیزهایی سبب رفع این نحوست عظیم شد، می‌توان اشاره کرد به اقتدای مردم به امام جامعه که در صحنه حاضر شد و تمام شیوه‌نامه‌های بهداشتی را مراعات کرد. شاید یکی از اثرگذارترین موارد رعایت توسط مردم به‌خصوص جامعه متدینین، همین اقتدا بود که سبب خودکنترلی و انجام تکلیف در میان مردم شد؛ چرا که فعل او در منظر عام و خاص، در معرض تماشا بود. دلایل دیگر موفقیت در حل این مشکل تا حد چشمگیری تبلیغات پرحجم و تکراری و نیز ترس از جان یا... بود. متاسفانه این مراقبت‌ها و ایستادگی در مقابل نفوذ دشمن در زندگی امامین انقلاب مانند ساده‌زیستی، قناعت، صداقت، عمل به قانون و... به مردم نشان داده نشده است و تاسف‌بارتر اینکه بعد از دفاع مقدس، بعضی مسئولین تن به تجمل‌گرایی دادند و این صفت رذیله به چشم مردم آمد و مسئولان به هشدارهای امام جامعه اعتنایی نکردند و از سویی دشمن نیز از این مهلکه‌های ضدارزش استفاده کرده و آنها را گرفتار دنیا و مطامع دنیایی کرده و اسلام حداقلی را در زیر پوست آنان نفوذ داد و اکثر مردم هم الگو گرفتند. اما مسئولینی که با ایثار و فداکاری در حکومت اسلامی فعالیت می‌کردند، نه تنها به چشم نیامدند و تبلیغ این اخلاص و غیرت نشد؛ بلکه به عنوان تندرو انگ زده شدند! 

۴] به نظر می‌رسد باید مفاهیمی که در اوایل انقلاب و در دفاع مقدس رخ نمود و با جان و خون آمیخته شد، دوباره بازتولید شود و آن به آن و پُرتکرار در جامعه تزریق شود. حال آنکه متاسفانه یکی از منابرِ تبلیغِ تجمل‌گرایی و عدم قناعت، محصولات تبلیغی یا مجموعه‌های تولیدی در صداوسیماست. موفقیت در شکل‌گیری و تثبیت رفتارهای ارزشی در جامعه را می‌توان از صداوسیما، حوزه، دانشگاه، خانه و آموزش‌وپرورش و نیز با آشنا کردن مردم با مفهوم ایثار، شهادت و شهدا و وصیت‌نامهی آنان شروع کرد. مهم‌تر اینکه دولت‌مردان انقلابی با مراقبت و تحذیر خود از منافع شخصی و رفاه‌زدگی و انجام برنامه‌ریزی صحیح اقتصادی، بتوانند مشکلات اقتصادی را به حداقل برسانند تا مردم از امنیت در معیشت و مسکن، خیالی راحت کنند. شاید در آن حالت، بهتر بتوان زوایا و مواضع فرهنگی اسلام عزیز را به ذهن مردم تاباند. دیگر اینکه مسئولان به همراه مردم در خدمات اجتماعی مردمی مانند زلزله، سیل، در مسائل گوناگون دیگر، در کمک‌های مردمی، کمک‌های مؤمنانه، کمک به طبقات محروم و مستضعفان مشارکت کنند، تا حس اعتماد و اطمینان همراه با امید و ایمان به نظام، در مردم تقویت شود و مردم با استقامت و ایستادگی، همراه با دولت، مشکلات را پشت سر بگذارند.

۵] حال سوال اساسی اینجاست که اگر اقدام به موقع و همراهی مردم و مسئولان توانست در قضیه‌ی کرونا موفق عمل کند؛ چرا در خصوص مسئله حجاب و عفاف که اتفاقاً اکثر زنان ما مأخوذ به حیا هستند، هنوز قادر به رفع این معضل مهم که دشمن عنود، نهاد خانواده و در پی آن نابودی نظام را نشانه گرفته است، نشدیم؟! این ناهنجاری لبه‌ی درگیری ما با نظام سلطه است که باید در سه سطح هم‌زمان با آن برخورد کنیم. خدا رحمت کند علامه سید منیرالدین حسینی الهاشمی که می‌گفت: باید برای افراد جامعه روشن بشود که درگیری با اقامه‌کنندگان کفر و شرک بین‌المللی، بالاترین وظیفه الهی ـ انسانی است. تقوا [اجتماعی] نیز در درجه اول، پرهیز از سازش با این اقامه‌کنندگان است به‌گونه‌ای که در هیچ سطحی سازش نشود. در درجه دوم، درگیری با اشاعه فساد است. در درجه آخر، درگیری با فساد خُرد است. حساسیت‌ها باید در این درجات پرورش پیدا کند. ۱۶/۰۵/۱۳۷۹