ابوعبدالله محمد بن محمد بن نعمان بن عبدالسلام بن جابر بن نعمان معروف به "شیخ مفید" و ابن المعلم (۳۳۶ ق ـ ۴۱۳ ق) یکی از بزرگ‌ترین و تأثیرگذارترین دانشمندان شیعه در قرن چهارم هجری بود که در همه زمینه‌های علمی آن روزگار مثل فقه، حدیث، تاریخ، تفسیر قرآن، رجالِ حدیث، و کلام (عقاید) اسلامی تبحر داشت و درباره هر یک از آنها کتاب‌هایی تألیف کرده است. 

شیخ مفید در نزدیکی بغداد یعنی روستای سویقه ابن البصری دیده به جهان گشود و در همان جا رشد یافت و وفات کرد. او در طی رشد و تحصیل خود از اساتید فراوانی بهره برده است که تعداد آنها به بیش از پنجاه دانشمند بزرگ می‌رسد. شخصیت شیخ مفید از لحاظ فراست و تبحر در علوم اسلامی چنان والا بود که حتی مخالفان شیعه از اهل‌سنت مثل علی بن عیسی رمانی (متکلم معتزلی در بغداد) با مشاهده و ملاحظه جایگاه برتر وی، لقب شیخ مفید به او داد و از همان عنفوان جوانی با لقب پرافتخار شیخ مفید شهرت یافت. شیخ مفید در طول عمر مفید و پربرکت خود، تلاشهای بسیاری برای دفاع از حریم تاریخ، فقه و عقاید مکتب اهل‌بیت علیهم‌السلام به انجام رسانید و در این راستا کتاب‌هایی در موضوعها و مسائل مختلف اسلامی تألیف و تصنیف نمود که تعداد آنها، بیش از دویست کتاب مهم بود و امروزه مقدار عمده آنها یعنی حدود یک‌صد و پنجاه کتاب در دست است. برخی از آنها عبارت‌اند از: 

۱ ـ الإعلام فیما اتفقت الامامیة علیه من الأحکام ۲ ـ الإرشاد ۳ ـ المقنعة فی الفقه ۴ ـ الإفصاح فی الإمامة ۵ ـ الإیضاح فی الإمامة ۶ ـ أوائل المقالات ۷ ـ الأمالی و.....

این شخصیت بزرگوار در عصر خفقان و غربت تفکرات شیعی در مجامع علمی چنان خوش درخشید که در میان علما به عنوان «امام المتکلمین» شناخته می‌شود. آن بزرگوار بارها مورد عنایت حضرت صاحب‌الزمان مهدی موعود عجل‌الله تعالی فرجه قرار گرفت و آن حضرت توقیعات و نام‌هایی را با خط مبارک خود برای وی نوشت که این، نشان از جایگاه والای او در پیشگاه حجت خدا است. در یکی از این توقیعات حضرت خطاب به شیخ می‌فرمایند:

 «الأخُ السدید، المولی الرشید، الشیخ المفید...» «برادر بزرگوار، دوستدار رشدیافته، شیخ مفید...». برخی گفته‌اند سبب نامیده‌شدن او به «شیخ مفید» همین نامه‌ای است که از ناحیه مقدسه امام‌زمان ارواحنافداه وارد شده است.