- سلام بفرمایید.

- حاج آقا ذهن امکان خطا دارد؟

- بله. ذهن آنگاه که تفکر می‌کند و اموری را مقدمه برای امری دیگر قرار می‌دهد، ممکن است صحیح عمل کند و ممکن است دچار خطا گردد. یک استدلال در عالم ذهن مانند یک ساختمان است. یک ساختمان آنگاه کامل می‌شود که هم مصالحش بیعیب باشد و هم روی اصول صحیح بنا شود. هر کدام از اینها اگر نباشد، آن ساختمان قابل اعتماد نیست.

- علت و منشاء خطاهای ذهن چیست؟

- قرآن چهار علت برای خطای دستگاه عقل و فکر بشر بیان می‌کند که یکی از آنها شتاب در قضاوت است.

- منظور از شتاب در قضاوت چیست؟ 

- شتاب در قضاوت، یکی از بزرگ‌ترین عیب‌های انسان به لحاظ تفکر است و معنای آن این است که بدون وجود معلومات و مدارک کافی، با شتاب حکم داده شود. برخی حوصله تحقیق و توقف کردن ندارند، دوست دارند سریع‌تر رأی‌شان را صادر کرده و رد شوند که به این حالت، شتاب در قضاوت می‌گویند. امام صادق (علیه السلام) می‌فرمایند: خداوند در قرآن، بندگان خویش را با دو آیه تأدیب فرمود؛ یکی اینکه تا به چیزی علم پیدا نکرده‌اند تصدیق نکنند. (شتاب‌زدگی در تصدیق) و دیگر اینکه تا به چیزی علم پیدا نکرده و به مرحله یقین نرسیده‌اند، رد و نفی نکنند. (شتاب‌زدگی در انکار).

- دلیل و علت شتاب‌زدگی در قضاوت چیست؟

- شتاب‌زدگی در قضاوت، از لغزشگاه‌های ذهن است که به واسطه میل شدید به اظهارنظر، رخ می‌دهد. انسان در برخی موارد، به واسطه اینکه شتاب دارد هرچه زودتر نظر خود را ابراز نماید، بدون وجود دلیل کافی، اظهارنظر می‌کند و حال آنکه صبر، تأنّی و گام برداشتن آرام، یکی از شروط اولیه درست فکر کردن است.

- چرا شتاب‌زدگی در قضاوت مزموم است؟

- اساساً عجله و شتاب‌زدگی در هر کاری مذموم است و به جای اینکه انسان را به هدف و مقصد نزدیک‌تر کند، دورتر میکند. العجله من الشیطان، خصوصاً در قضاوت‌های فکری. انسان هر اندازه که علمش ناقصتر باشد و سعه فکریاش کمتر باشد، سریع القضاوت‌تر است، چنان که در احوالات کودکان، زنان و مردم عوام مشهود است.

- چگونه می‌توان راه خطای ذهن در قضاوت را مسدود کرد؟

- باید عقل را پیشوا قرار داد و در کار عقل، از شتاب‌زدگی پرهیز نمود و تا قضیه روشن نشده، اظهارنظر نکرد. - ممنون حاج آقا 

منبع: برداشتی از کتاب: نبوت، (سرعت در قضاوت)، تالیف: متفکر شهید استاد مرتضی مطهری (ره)