جنگ شناختی، نبردی است که بر ذهن‌ها و قلب‌های انسان‌ها متمرکز است و با هدف تغییر باورها، ارزش‌ها و درنهایت با سوگیری‌های شناختی و اختلال محاسباتی، منتج به تغییر رفتار آنان می‌شود. این نوع جنگ، از ابزارهای مختلفی مانند شایعه‌پراکنی، پروپاگاندا، دروغ‌پردازی و تحریف واقعیت استفاده می‌کند و بستر اصلی امروز، آن فضای رسانه و سایبر با سرویس‌ها و خدماتش در لایه زیر متن و فرامتن پیام‌هاست. امیرالمومنین علی (علیه السلام) در نهج‌البلاغه، به طور مفصل به موضوع جنگ شناختی و راه‌های مقابله با آن پرداخته‌اند. ایشان در خطبه 50 نهج‌البلاغه، می‌فرمایند: «إِنَّمَا بَدْءُ وُقُوعِ الْفِتَنِ أَهْوَاءٌ تُتَّبَعُ وَ أَحْکَامٌ تُبْتَدَعُ، یُخَالَفُ فِیهَا کِتَابُ‌الله وَ یَتَوَلَّى عَلَیْهَا رِجَالٌ رِجَالًا عَلَى غَیْرِ دِینِ اللَّهِ.»

«آغاز پیدایش فتنه‌ها، پیروی از هوا و هوس‌ها و بدعت‌هایی است که با کتاب خدا مخالفت دارد و گروهی (چشم و گوش بسته یا هواپرست آگاه) به پیروی آنان برمی‌خیزند و برخلاف دین خدا از آنها حمایت می‌کنند.»

در این کلام، امیرالمومنین حضرت علی (علیه السلام) به دو ریشه اصلی جنگ شناختی اشاره می‌کنند:

۱. پیروی از هوا و هوس: زمانی که انسان‌ها از عقل و منطق خود فاصله گرفته و به دنبال امیال نفسانی خود می‌روند، زمینه برای سوءاستفاده دشمنان در جنگ شناختی فراهم می‌شود.

۲. بدعت‌گذاری: دشمنان با ایجاد بدعت‌ها و تحریف آموزه‌های دینی، سعی در انحراف افکار عمومی و ایجاد تفرقه در جامعه دارند.

امیرالمومنین (علیه السلام) در ادامه این خطبه، به راه‌های مقابله با جنگ شناختی اشاره می‌کنند:

۱. بصیرت و آگاهی: اولین قدم برای مقابله با جنگ شناختی، افزایش بصیرت و آگاهی عمومی است. افراد باید با آموزه‌های دینی و معارف اسلامی آشنا باشند تا بتوانند در برابر شایعات و دروغ‌پردازی‌ها مقاومت کنند.

۲. تبعیت از قرآن و عترت: تنها راه نجات از فتنه‌ها و جنگ‌های شناختی، تبعیت از قرآن و عترت است. قرآن کریم و اهل بیت (علیهم السلام) چراغ‌های هدایتی هستند که انسان‌ها را در مسیر حق و حقیقت راهنمایی می‌کنند.

۳. جهاد تبیین: در عصر حاضر، جهاد تبیین از مهم‌ترین راه‌های مقابله با جنگ شناختی است. افراد باید با روشنگری و تبیین حقایق، به مقابله با دروغ‌پردازی‌ها و تحریف واقعیت‌ها بپردازند. رهبر حکیم انقلاب اسلامی نیز بارها دستور به فریضه قطعی و فوری جهاد تبیین داده‌اند.

۴. حفظ وحدت: دشمنان در جنگ شناختی، سعی در ایجاد تفرقه و اختلاف در جامعه دارند. حفظ وحدت و انسجام، یکی از مهم‌ترین راه‌های مقابله با این توطئه دشمن است.

۵. دشمن شناسی: شناخت دشمن و ترفندهای او، از دیگر راه‌های مقابله با جنگ شناختی است. افراد باید با روش‌های جنگ شناختی آشنا باشند تا بتوانند در برابر آنها هوشیاری داشته باشند.

نهج‌البلاغه به عنوان یک منبع غنی از آموزه‌های دینی و سیاسی، می‌تواند راهنمای انسان‌ها در مقابله با جنگ شناختی باشد. با مطالعه و تدبر در این کتاب ارزشمند، می‌توان به بصیرت و آگاهی لازم برای مقابله با ترفندهای دشمنان دست یافت ان شا الله...