هجرت حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) از مدینه به قم در قلب همه هجرت‌های صد ساله از نیمه قرن دوم تا نیمه قرن سوم هجری می‌درخشد و نقطه عطف اساسی در تاریخ مهاجرت‌ها در طی دو قرن و نیم در ایران است. این هجرت در کنار هجرت امام رضا (علیه‌السلام) توانست چهره ایران را در زمینه‌های فرهنگی تغییر داده و اسباب نشر مذهب شیعه را به دیگر نقاط ایران فراهم کند. 

به سبب سفارش ائمه (علیهم‌السلام) نسبت به زیارت حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها)، شهر قم به یکی از پرترددترین شهرهای اسلامی - شیعی با رویکرد مذهبی تبدیل شد و از گذشته تاکنون شاهد رفت و آمدهای فراوان مردم و عالمان در این خطه هستیم. داده‌های تاریخی نشان می‌دهد این شهر از همان قرون اولیه، زیارتگاه عاشقان و محلی برای عبادت مؤمنان و مرکزی برای دعا و توسل و نیز مأمنی مطمئن برای تربیت و رشد ملکات نفسانی و صیقل دادن دل‌ها از رذائل اخلاقی بوده است، چنان‌که رازی قزوینی در کتاب «النقض» می‌نویسد:

«مقبره حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها)، مورد زیارت خاص و عام بوده است و ملوک و امراء عالم حنفی و شافعی به زیارت آن تربت، تقرب نمایند.» در گزارشی دیگر «قمی» از آمدن مردم ری به قم در قرن هجری و رفتن به زیارت حضرت فاطمه معصومه (سلام‌الله‌علیها) خبر داده است.

 این ارتباط و حضور زائران از مناطق مختلف جهان اسلام با این مکان مقدس می‌توانست در انتقال فرهنگ و آموزه‌های شیعی به دیگر شهرها تأثیر به سزایی داشته باشد چنان که مورخان، از تشیع برخی شهرها که تحت تأثیر قم و عالمان آن بوده خبر داده‌اند.

 با توجه به عقاید مذهبی سایر شهرهای اطراف قم، به خوبی می‌توان حدس زد که تشیع از این ناحیه به آن مناطق سرایت کرده است. این خطه، به سبب وجود زیرساخت‌های مذهبی و فرهنگی فراوان در کنار مقبره حضرت فاطمه معصومه (سلام‌الله‌علیها) به عنوان شهری شیعه‌نشین با شهرری، کاشان، آوه و فراهان، در تماس بوده و بر شیعه شدن این مناطق تأثیرگذار بوده است. البته با توجه به نفوذ فراوان اشعریان در قم و تسلط آنان بر برخی از نواحی مناطق جبال، و نیز وجود صدها محدث و صحابی ائمه (علیهم‌السلام) و عالمان و دانشمندان و قوت علمی ایشان در این شهر، (که حول محور حضرت معصومه سلام الله علیها جمع شده بودند)، بعید است که تشیع مناطق جبال، متأثر از تشیع قم نباشد و این مسئله به راحتی قابل پذیرش و اثبات است. زیرا مرکز اصلی تبلیغات شیعیان، ابتدا در قم بوده و به زودی ایرانیان اطراف قم، به شیعیان عرب پیوستند. علاوه بر اینکه برخی از این شهرها در آن دوران جز توابع قم محسوب شده و مردم آن برای خرید و زیارت در حال رفت و آمد به قم بودند. 

به طور قطع، مرکزیت علمی قم در کنار حرم حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) تأثیر به سزایی می‌توانست در گسترش تشیع داشته باشد. گزارش‌ها نشان می‌دهد رفت و آمد عالمان به این خطه به قدری زیاد بود که تنها در قرن چهارم هجری بنابر گزارش علامه مجلسی 200 هزار دانشمند در این خطه حضور داشتند. شاگردپروری در مراکز علمی قم سبب شد تا دانشمندان قمی در کنار کرسی‌های تدریس، به تألیف نیز اقدام کنند که این کوشش علمی، تولید قریب به 1000 اثر علمی را در پی داشت که بیشتر این آثار اگرچه امروزه در دسترس نیست؛ اما انتشار این آثار در دیگر مراکز و مناطق علمی جهان اسلام تأثیر به سزایی در گسترش تشیع و ترویج باورهای شیعی داشته است؛ چنان‌که کتاب «مائه منقبه فی مناقب أمیرالمؤمنین و أهل البیت علیهم‌السلام من طرق العامه» اثر ابن شاذان قمی، به وسیله شاگرد او کراجکی در مسجد الحرام تدریس می‌شد.

از جمع‌بندی مطالب نتیجه می‌شود هجرت حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) به ایران تأثیر به سزایی در گرایش مردم این منطقه به تشیع داشته است. هجرت و دفن آن حضرت در قم در کنار شکل‌گیری بزرگ‌ترین مدرسه فقهی - کلامی در این خطه، این شهر را به یکی از بزرگ‌ترین و پرترددترین مراکز فرهنگی - مذهبی جهان اسلام تبدیل و اسباب گسترش تشیع به دیگر مناطق ایران و جهان اسلام را فراهم نمود.