- حاج آقا «نهج‌البلاغه» چه کتابی است؟

- نهج‌البلاغه منتخبی از خطبه‌ها، وصایا، دعاها، نامه‌ها و کلمات کوتاه امیرالمومنین علی (علیه السلام) است که توسط «ابوالحسن محمد بن الحسین بن موسی» معروف به «سید رضی» و «سید شریف رضی» از فقیهان و شاعران به نام شیعه در قرن چهارم جمع‌آوری شده است.

- بیشترین بخش نهج‌البلاغه مربوط به چیست؟

- بزرگ‌ترین بخش نهج‌البلاغه مواعظ آن است. تقریباً نیمی از نهج‌البلاغه مربوط به موعظه‌هاست و بیشترین شهرت نهج‌البلاغه مدیون موعظه‌ها، پندها، اندرزها و حکمت‌های عملی آن است.

- کدام موعظه نهج‌البلاغه از مضامین عالی برخوردار است؟

- سخنان علی (علیه السلام) به حق از سخن خالق فروتر و از سخن مخلوق فراتر است، همه مواعظ امام (علیه السلام) حکیمانه، عالی و نامیراست. چنان که می‌فرمایند: «پیش از این مرا برادری در راه خدا بود که کوچک و حقیر بودن دنیا در چشمش، او را در چشم من عظمت و شکوه ویژه‌ای بخشیده بود. او از بندگی و چیرگی شکم خویش آزاد بود، چیزی را نمی‌یافت، آرزو نمی‌کرد و چون می‌یافت، زیاده‌روی نمی‌نمود. بیشتر روزگارش در سکوت می‌گذشت؛ اما گاهی که لب به سخن می‌گشود بر سخنوران غالب می‌شد و عطش پرسشگران و سوز تشنگی‌شان را فرو می‌نشاند. او به ظاهر افتاده می‌نمود و همه ناتوانش می‌انگاشتند؛ ولی اگر زمان کوشش فرامی‌رسید و برخوردی جدی در میان بود، به سان شیر بیشه می‌خروشید و چونان مار بیابان بر دشمن می‌پیچید. حجت و برهان خویش را جز در نزد قاضی طرح نمی‌کرد. چنین بود که هیچ‌کس را بر آن چه در موردش امکان توجیهی باشد تا عذرش را نمی‌شنید، ملامتش نمی‌کرد. از هیچ دردی جز به هنگام بهبودی شکوه نمی‌نمود و نمی‌نالید. آنچه می‌گفت عمل می‌کرد و آنچه را نمی‌کرد، نمی‌گفت، اگر در سخن مغلوب می‌شد، در سکوت و خاموشی شکست‌پذیر نبود، همواره به شنیدن حریص‌تر از گفتن بود. هرگاه دو کار برای او پیش می‌آمد می‌نگریست که کدام یک از آن دو به هوای نفس و هوس‌هایش نزدیک‌تر و سازگارتر است تا خلاف آن را انجام دهد، پس بر شما باد جستجوی چنین خوی‌ها، آن‌ها را فراگیرید و در به دست آوردنشان با یکدیگر رقابت نمایید، و اگر تحصیل این همه را نمی‌توانید، دست یافتن به اندک بهتر از رها کردن همه است.»

- برادر مورد اشاره امام (علیه السلام) چه کسی است؟

- در این باره احتمالاتی داده شده است. عده‌ای معتقدند مراد امام (علیه السلام) «ابوذر غفاری» است، جمعی نیز «مقداد بن عمرو» و برخی «عثمان بن مظعون» را منظور امام (علیه السلام) تلقی کرده‌اند. شماری نیز بر این باورند که مراد امام (علیه السلام) شخص معینی نبوده؛ بلکه حضرت بر طبق عادت عرب‌ها که این‌گونه سخن می‌گویند، اوصاف انسان شایسته و خوب را معرفی کرده است. 

- منظور امام (علیه السلام) از برادری در راه خدا چیست؟

- فرهنگ برادری و اخوت در میان مسلمانان با نزول آیه «انما المومنون اخوه» شکل گرفت و پیوند عمیقی بین اهل ایمان پدید آمد. پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) با ورود به «مدینه» چندین بار مراسم اخوت برگزار کردند و هر مسلمانی را به عقد برادری مسلمانی دیگر درآوردند و افتخار برادری خود را نصیب امیرالمومنین علی (علیه السلام) کردند. به تدریج عنوان «اخ فی الله» برادر ایمانی در میان مسلمانان رایج شد.

- ملاک اخوت و برادری چه بود؟

- ملاک و میزان اصلی در این برادری، پیوندهای عقیدتی است که دل‌ها را به هم گره زده و مومنان را در یک صف واحد قرار می‌دهد. اخوت دینی از چنان قدرتی برخوردار است که بر پیوندهای خانوادگی و برادری‌های پدر و مادری غالب آمده و مصداق اعلای «اعتصام به حبل الله» و پرهیز از تفرقه و اختلاف می‌شود. - ممنون حاج آقا 

منبع: برداشتی از کتاب: برادری داشتم که...، (حکمت 289)، تالیف: محمد محمدیان