برخی کارشناسان جغرافیای منطقه، هدر رفت آب در کشاورزی، استفاده غیراصولی از آب‌های زیرزمینی، افزایش مصرف آب در واحدهای مسکونی و نبود زیرساخت مناسب در لوله‌کشی را به عنوان ۵ عامل مهم کم آبی در ایران ذکر می‌کنند. برخی دیگر از کارشناسان سوء مدیریت و عطش توسعه، برداشت بی‌رویه از منابع زیرزمینی، تشدید تأثیرات تغییرات اقلیمی، کشاورزی ناکارآمد را عامل بحران بی‌آبی در ایران می‌دانند. در این میان، چه بسا عده‌ای آن را به گردن ابر و آسمان بیندازند. ولی نگفتند مهم‌ترین عامل قطع روزی یا تبدیل شدن آن به نقمت و عذاب، گناهان فردی و اجتماعی به ویژه ترک امر به معروف و نهی از منکر و نیز بی‌تدبیری و به دست گرفتن امور توسط افراد بی‌تعهد و بی‌تخصص و نیز اسراف و تبذیر مصرف بی‌رویه است: «وَمَا أَصَابَكُمْ مِنْ مُصِيبَةٍ فَبِمَا كَسَبَتْ أَيْدِيكُمْ وَيَعْفُو عَنْ كَثِيرٍ (سوره شوری، آیه 30؛ و هر آسیبی به شما رسد به سبب اعمالی است که مرتکب شده‌اید، و از بسیاری [از همان اعمال هم] درمی‌گذرد.»

هرچند بسیاری از کارشناسان از مدت‌ها پیش مسئله آب و هوا را از مهم‌ترین بحران‌های بزرگ آینده ایران می‌دانستند؛ اما از علمای ربانی این‌گونه نیست. به عنوان نمونه مقام معظم رهبری معتقدند این‌ها مسائل اصلی و بحران اصلی بشریت نیستند؛ بلکه مسئله فقدان معنویت و اخلاق، بحران اصلی بشریت امروز است: «امروز مسئله‌ی بحران آب و هوا، بحران آب، بحران انرژی، بحران گرم شدن زمین، به عنوان مسائل اصلی بشریت مطرح می‌شود؛ اما هیچ‌کدام از این‌ها مسائل اصلی بشریت نیست. بیشترِ آن چیزهایی که مشکلات اصلی بشریت است، برمی‌گردد به مسائلی که ارتباط پیدا می‌کند با معنویت انسان، با اخلاق انسان، با رفتار اجتماعی انسان‌ها با یکدیگر که یکی از آن‌ها مسئله‌ی زن و مرد، جایگاه زن، مسئله‌ی زن و شأن زن در جامعه است که این حقیقتاً یک بحران است». (بیانات در دیدار جمعی از بانوان نخبه، 1 خرداد 1390.)

شاید بتوان از این بیانات، گناهان مربوط به بد پوششی و بی‌حجابی و نیز بی‌بند و باری در فضای مجازی و زیر پا گذاشتن اصول اخلاقی در روابط حقیقی و مجازی دانست. حتی خانواده‌هایی که به ظاهر از پوشش اسلامی استفاده می‌کنند؛ اما رفتارها و سبک زندگی‌شان غربی شده است؛ مانند رفتارها و سخنانی که از سوی حجاب استایل‌ها بیان می‌شود. 

در هر صورت، راهکار رهایی از این بحران‌های طبیعی، عمل به وظیفه فردی و اجتماعی، اقدام به امر به معروف و نهی از منکر در سطوح مختلف البته با روش‌های درست و اصولی، و نیز استغفار و توبه به درگاه الهی است. به عنوان نمونه مطالبه از مسئولین و اقدامات قانونی برای جلوگیری از شیوع گناه، همچنین اقدام به توبه و نیز ذکر استغفار به طور قطع در نزول برکات مادی و معنوی تأثیر فراوان دارد؛ چنان‌که در سوره نوح آمده است: «فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ إِنَّهُ کَانَ غَفَّارًا یُرْسِلِ السَّمَاءَ عَلَيْكُمْ مِدْرَارًا وَیُمْدِدْكُمْ بِأَمْوَالٍ وَبَنِينَ وَیَجْعَلْ لَکُمْ جَنَّاتٍ وَیَجْعَلْ لَکُمْ أَنْهَارًا (سوره نوح، آیات 10 تا 12؛ پس [به آنان] گفتم: از پروردگارتان آمرزش بخواهید که او همواره بسیار آمرزنده است تا بر شما از آسمان باران پی در پی و با برکت فرستد، و شما را با اموال و فرزندان یاری کند، و برایتان باغ‌ها و نهرها قرار دهد»