اشاره

متن حاضر، نوشتاری از حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر سید حسین خادمیان، استاد حوزه و دانشگاه و مبلغ نمونه کشوری است که تقدیم حضورتان می‌شود.

 تبلیغ؛ مهم‌ترین و زیباترین ابزار ارتباطی دنیا

 تبلیغ مهم‌ترین، زیباترین و لطیف‌ترین ابزاری است که دنیا به تازگی به آن دست یافته است. مگر نمی‌گوییم از فضای مجازی و رسانه‌های بیگانه می‌ترسیم. قرن‌ها قبل، مکتب شیعه با همین ابزار تبلیغ و رسانه زمان خود، نظیر منبر و خطابه، دین را حفظ کرد و هنوز حفظ کرده است.

ماه رمضان، ماه عبادت و بندگی است. سید بن طاووس در این مورد می‌گوید: «این ماه، ماه شرافت است.» امام صادق (علیه السلام) می‌فرمایند: ماهی است که خداوند با انسان مستقیم حرف می‌زند. 

تبلیغ دین به ویژه در ماه مبارک رمضان بسیار مهم است. خداوند در این مورد می‌فرماید: «الَّذِینَ یُبَلِّغُونَ رِسالاتِ اللَّهِ وَ یَخْشَوْنَهُ وَ لا یَخْشَوْنَ أَحَداً إِلَّا اللَّهَ وَ کَفی بِاللَّهِ حَسِیباً». با استفاده از این آیه متوجه می‌شویم که تبلیغ یعنی اینکه از همه داده‌ها و گزاره‌های شریعت استفاده کنیم تا مردم را به سمت خدا و توحید دعوت کنیم. پس تبلیغ یعنی دعوت به خدا و این آیه بسیار زیبا به این امر اشاره می‌کند: «آنان که تبلیغ رسالت خدا کنند و از خدا می‌ترسند و از هیچ‌کس جز خدا نمی‌ترسند و خدا برای حساب به تنهایی کفایت می‌کند.» 

مبلغ چه در مقام پیغمبر (صلی الله علیه وآله وسلم)، چه در مقام امام معصوم (علیهم السلام)، چه در مقام صحابه پیغمبر و امام معصوم، چه در مقام فقهی، یک امام جمعه یا امام جماعت یک مسجد، واعظ، مدرس، مؤلف و... باید به مسئله تبلیغ دین و رسالت الهی توجه ویژه داشته باشد. یعنی نباید ترس از جذب، دفع، موانع، کمبود بودجه و عدم تأسی داشته باشیم. اگر مبلغ به فکر پسندیدن یا نپسندیدن سایرین باشد، راه را به خطا رفته است. این‌ها آفاتی است که باید همه از آنها مطلع شوند. مسئله تبلیغ به قدری مهم است که پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) به ابوذر فرمودند: «یا اباذر إنَّ أَلصَّلوةُ عِمادُ الدّینِ وَ اللِّسانُ أَکْبَرُ، وَ الصَّدَقَةُ تَمْحُو الخَطیئَةَ واللِّسانُ أَکْبَرُ، وَ الصُّوْمُ جُنَّةٌ مِنَ النّارِ و اللِّسانُ أَکْبَرُ، وَ اْلْجِهادُ نَباهَةٌ وَ اللِّسانُ أَکْبَرُ»؛ نماز ستون دین است؛ اما زبان تو از نماز بالاتر است. صدقه گناهان انسان را پاک می‌کند؛ اما زبان تو بالاتر است، روزه سپر در مقابل خشم خداست؛ اما زبان تو از روزه بالاتر است. جهاد مایه عزت ملت‌هاست؛ اما زبان تو بالاتر است.» این زبان می‌تواند دین را به بهانه جذب به ابتذال بکشاند یا مردم را به سوی خدا دعوت کند. 

مهم‌ترین وظیفه مبلغان دینی

طلبه فقط باید از این بابت بترسد که وظیفه‌اش را به درستی نشناسد. اگر وظیفه‌اش را شناخته است، بالای منبر، پشت رسانه ملی و بلندگو برود و به عنوان کارشناس صحبت کند. باید از این بترسد که بدون داشته‌های علمی، لب به سخن باز کند. شهید مطهری می‌فرمود: مبلغ دین، بلندگوی اسلام است. وقتی یکی از طلبه‌ها خدمت آیت‌الله العظمی حجت آمد تا با وی دیدار کند، خادمشان اجازه نداد و طلبه ناراحت شد و صدایش را بلند کرد. آقای حجت از اتاق آمدند و ماجرا را جویا شدند، طلبه گفت: من می‌خواهم شما را ببینم، راه نمی‌دهند و به من توهین می‌کنند. مرحوم حجت، خادمش را پس از ۲۵ سال بیرون کرد و گفت برای این تو را بیرون می‌کنم، چون این مبلغ، بلندگوی اسلام است و من فقط فتوا می‌دهم؛ اما این طلبه است که تا دم مرز می‌رود و دین را تبلیغ و مردم را به توحید دعوت می‌کند.

 آیه دیگری که در این مورد می‌توان به آن استناد کرد، آیه ۶۷ سوره مائده است: «یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللَّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ؛ ای پیغمبر، آنچه از خدا بر تو نازل شد (به خلق) برسان که اگر نرسانی، تبلیغ رسالت و ادای وظیفه نکرده‌ای و خدا تو را از (شر) مردمان محفوظ خواهد داشت (و دل قوی دار که) خدا کافران را (به هیچ راه موفقیتی) راهنمایی نخواهد کرد.»

ابان ‌بن‌ تغلب که امام صادق (علیه السلام) درباره‌اش فرمودند: من دوست دارم همه شیعیانم مثل تو باشند، به امام صادق (علیه السلام) عرض کرد: من می‌خواهم به کوفه بروم، مریدان شما به سراغ من خواهند آمد، شما مطلبی دارید بفرمایید. حضرت فرمودند: به مردم بگو اگر کسی آخرین کلامش در موقع مرگ لا اله الا الله باشد، وارد بهشت می‌شود. ابان ‌بن‌ تغلب گفت: اگر من این را به مردم بگویم در گناه کردن جری می‌شوند. امام دلیلش را سؤال کردند. گفت: برای اینکه همه می‌گویند ما مسلمانیم و موقع مرگ هم لا اله الا الله می‌گوییم. حضرت فرمودند: آنچه را ما به تو می‌گوییم ابلاغ کن، کاری نداشته باش که مردم به انجام گناه جرئت پیدا می‌کنند یا بهره لازم را می‌برند؛ یعنی وظیفه تبلیغی‌مان را بشناسیم .

امام خمینی (ره) در کتاب «چهل حدیث»، این روایت را در بحث غیبت مطرح کردند. همچنین مرحوم ملامهدی نراقی در «جامع‌السعادات» و شیخ انصاری در کتاب «مکاسب» آن را آورده‌اند که امیرالمؤمنین (علیه السلام) می‌فرمایند: «کَذَبَ مَنْ زَعَمَ أَنَّهُ وُلِدَ مِنْ حَلاَلٍ وَ هُوَ یَأْکُلُ لُحُومَ اَلنَّاسِ بِالْغِیبَةِ»؛ کسی که حلال‌زاده است، غیبت نمی‌کند. برخی می‌گویند این حدیث را روی منبر نخوانید، مردم تحمل ندارند. پس چرا امام خمینی(ره) در کتاب چهل حدیث آن را نوشته است و یا چرا ملامهدی نراقی در کتابش آورده است. اگر درست به مردم ابلاغ کنیم که مردم! دین ما می‌گوید، کسی که حلال‌زاده است، مردم‌آزار نیست، چشم هرز ندارد، با زبانش کسی را آزار نمی‌دهد، فحش نمی‌دهد، دروغ نمی‌گوید و غیبت هم نمی‌کند؛ این دین در جهان زیبا می‌شود. حدیثی از پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) هم بر همین مسئله تأکید دارد. آدم حلال‌زاده، حیوان‌آزار، مشتری‌آزار، مراجعه‌کننده‌آزار و مخاطب‌آزار نمی‌شود. فیلمی نمی‌سازد که جامعه را به سقوط اخلاقی برساند. اقتصاد مملکت را به سقوط نمی‌کشاند. پس اگر بخواهیم همان ظرفیت‌ها و داده‌های درونی دین را تبلیغ کنیم، دنیا چقدر زیبا می‌شود .

 بنابراین تبلیغ یعنی دعوت به سوی خدا با استفاده از داده‌ها و گزاره‌های درون‌دینی و درون‌شریعتی است. کسی نزد امام صادق (علیه السلام) آمد و گفت: طبیب به من گفته، اگر شراب بخوری، خوب می‌شوی، این جایز است یا خیر؟ فرمودند: در حرام، خداوند شفا قرار نده. باید در این سخن، تأمل بسیاری کرد. اینکه بوعلی سینا می‌گوید، اگر مطمئن باشم، در خوردن شراب هم درمانی هست؛ اما چون خداوند به من امر فرموده که نوشیدن آن حرام است، من لب به آن نمی‌زنم و می‌دانم و یقین دارم که شفایی در آن نیست؛ یعنی ما باید از ظرفیت‌های درون دینی استفاده کنیم. چرا امروز فکر می‌کنیم اقبال به مسائل دینی و ماه رمضان و روزه کم‌رنگ شده است؛ زیرا ما خواسته‌ایم همانند آنها باشیم. 

راه‌های تبلیغ فرهنگ روزه‌داری در ماه رمضان

داده‌های درون‌معرفتی، همه چیز را بیان می‌کنند. جهاد تبیینی که مقام معظم رهبری فرمودند را باید دنبال کنیم؛ باید آن را رصد، آسیب‌شناسی و نیازسنجی کنیم و کمبودهای معنوی را رفع کنیم. مردم معنویات را دوست دارند؛ از این رو در ماه رمضان با نشر معنویات درست، این کمبود را رفع کنیم، نه اینکه داستان‌های صوفیه را مطرح کنیم و مردم به جای اینکه ائمه علیهم السلام را بشناسند، داستان‌های دروغین برای آنها بسازیم. ما باید واقعیت‌های معنوی صحیفه سجادیه، نهج‌البلاغه، قرآن کریم، اصول کافی، منابع روایی مانند تحف العقول، الغیبه نعمانی و... را ترویج کنیم. آنچه مرحوم ابن ابی زینب نعمانی در کتاب الغیبه به عنوان وظایف شیعیان معرفی کرده است، بیان کنیم. مردم چرا سراغ طلسم و جادو و سرکتاب می‌روند، آنها خلأ معنوی خود را این‌گونه پر می‌کنند. این خلأ معنوی و تشنگی را در ماه رمضان باید با آب پاک و زلال برطرف کنیم.

 انسان از این آب پاک و زلال، از معنویت و خوب بودن، انفاق کردن، احسان کردن، خوش‌اخلاقی با زن، فرزند و همسر و... لذت زیادی می‌برد. امام سجاد (علیه السلام) می‌فرمایند: «من حاضرم برای این دو چیز جانم را بدهم؛ اینکه شیعیان من پرخاشگر نباشند و پرده‌دری نکنند». ما باید از ظرف معنوی ماه مبارک رمضان استفاده کنیم و تشنگی معنوی مردم را با آب زلال برطرف کنیم. انسان در هر عصر و دوره‌ای که باشد، تشنه معنویت است؛ اما شیاطینی مانند صوفیه، معاویه، فرعون‌ها، نمرودها، آل سعودها، معنویت مردم را منحرف کردند. پس یک مبلغ در ماه رمضان، اول باید ظرفیت‌های معنوی را بشناسد و از این ظرف معنوی استفاده کند.

 در حال حاضر، مهم‌ترین آسیب، آسیب خانوادگی است. ادب خانوادگی، رو به افول و سقوط است. آمار طلاق از مرز بی‌آبرویی هم گذشته است. علت طلاق‌ها خنده‌دار است. بعد از طلاق، پشیمان هستند و حیرت و سرگردانی دارند. این مسائل را مبلغان دین شناسایی و رصد کنند و با استفاده از داده‌های درون دینی و معرفتی، این آسیب‌ها را مدیریت کنند. با این توصیه‌ها، چهره زلال و شفاف و دلنشینی در پایان ماه رمضان متبلور خواهد شد و به عنوان درسی که از مدرسه یک ماهه رمضان دریافت کرده‌ایم، می‌تواند تأثیرگذار باشد.