۱. شیطان: برخی از دشمنان انسان، دشمن ایمان هستند و به ایمان و اعتقادات انسان ضربه می‌زنند. یکی از آنها که بزرگ‌ترین و قوی‌ترین نیز می‌باشد، شیطان است. قرآن کریم به‌صراحت، شیطان را دشمن بشر می‌داند: «إِنَّ الشَّیْطانَ لَکُمْ عَدُوٌّ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوًّا»؛ البتّه شیطان دشمن شما است، پس او را دشمن بدانید.

در جای دیگری او را جزو دشمنان آشکار و بزرگ می‌داند که همواره با انسان سر دشمنی داشته است: «إِنَّ الشَّیْطانَ کانَ لِلْإِنْسانِ عَدُوًّا مُبِینا»؛ همیشه شیطان، دشمن آشکاری برای انسان بوده است.

۲. مشرکان: مشرکان نیز دشمنان دیگری هستند که از دشمن‌ترین مردم نسبت به مؤمنان معرفی شده‌اند: «لَتَجِدَنَّ أَشَدَّ النَّاسِ عَداوَةً لِلَّذِینَ آمَنُوا.... وَ الَّذِینَ أَشْرَکُوا»؛ به طور مسلم ... و مشرکان را دشمن‌ترین مردم نسبت به مؤمنان خواهى یافت.

مشرکان نیز دارای خصوصیاتی هستند که در قرآن به آنها اشاره شده است. ویژگی‌هایی از قبیل انسان‌های جاهل و گمراه، بی‌منطق و هوچی‌گر، منحرف، و... البته در این گروه یهود به جهت عناد و دشمنی خاص نسبت به مؤمنان چنین معرفی شده است: «لَتَجِدَنَّ أَشَدَّ النَّاسِ عَداوَةً لِلَّذِینَ آمَنُوا الْیَهُود»؛ به طور مسلّم، دشمن‌ترین مردم نسبت به مؤمنان را، یهود و مشرکان خواهى یافت.

از نگاه قرآن، یهودیان نیز ویژگی‌های خاصی دارند؛ آنها طغیان‌گر، تکذیب‌کننده و قاتلان انبیا، جنگ‌افروز، شبهه‌افکن، و... معرفی شده‌اند.

۳. منافقان: منافقان گروهی هستند که در قرآن با لحن شدیدی از آنها یاد شده است؛ زیرا اسلام و مسلمانان، ضربه‌های سختی از آنها دریافت کرده‌اند. منافقان دارای بیماری قلبی بوده و همواره نسبت به احکام و شریعت اسلام شک و تردید دارند. قرآن می‌فرماید: «فِی قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ فَزادَهُمُ اللَّهُ مَرَضا...»؛ در دل‌های آنها یک نوع بیماری است، خداوند بر بیماری آنها میافزاید.

این افراد کسانی هستند که می‌گویند ایمان آورده‌ایم، اما دروغ می‌گویند و در حقیقت ایمانی به خدا و رسولش ندارند. لجاجت، قلب پرکینه، ترس، سستی در انجام عبادات، بهانه‌تراشی، هواپرستی، بخل، امر به بدی و نهی از نیکی، فرصت‌طلبی، حریم‌شکنی، ارتباط با دشمنان اسلام و مرعوب شدن از آنها و ... از جمله ویژگی‌های برجسته این دشمنان سرسخت مؤمنان است.

۴. کفار: کفار هم گروه دیگری از دشمنان مؤمنان شمرده شده‌اند؛ کفار همواره به‌عنوان مانعی در برابر حرکت توحیدی پیامبر و مسلمانان بوده‌اند. آنها نیز در قرآن به دشمنان آشکار معرفی شده‌اند: «إِنَّ الْکافِرِینَ کانُوا لَکُمْ عَدُوًّا مُبِینا». هرچند این گروه ویژگی‌های مشترکی با مشرکان دارند؛ اما به جهت ترسیم دقیق‌تر دشمنان، این گروه را در بخش جداگانه‌ای معرفی می‌نماییم. ویژگی‌هایی که در قرآن برای کفار اشاره شده است، عبارت‌اند از: کسانی که آیات خدا را تکذیب کردند، کور، کر و لال هستند، (کنایه از این‌که هیچ‌گونه بصیرتی ندارند). افراد باایمان را مسخره می‌کنند، یاران شیطان، کسانی هستند که از راه خدا باز داشته شده‌اند.

۵. بعضی از همسران و فرزندان: از جمله موارد دیگری که ممکن است با انسان به دشمنی بپردازد، بعضی از همسران و فرزندان هستند. قرآن در این باره می‌فرماید. «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّ مِنْ أَزْواجِکُمْ وَ أَوْلادِکُمْ عَدُوًّا لَکُم»؛اى کسانی که ایمان آوردهاید، بعضی از همسران و فرزندانتان دشمنان شما هستند.

این بیان، هشداری به مؤمنان است که مبادا فرزندان و همسر، شما را از تقرب به خداوند باز دارند و یا با القای شبهه شما را از عمل صالح باز دارند. در این صورت از نظر قرآن، فرزندان و همسرانی که مانع ایمان و تقوای انسان باشند، از دشمنان محسوب می‌شوند.