دستاوردهای فرهنگی انقلاب اسلامی ایران چه چیزهایی بودند؟

بدون شک، بالاترین و والاترین عنصری که در موجودیت هر جامعه دخالت اساسی دارد، فرهنگ آن جامعه است. اساساً فرهنگ هر جامعه، هویت آن جامعه را تشکیل می‌دهد و حیات و مرگ یک جامعه، به حیات و مرگ فرهنگ آن جامعه وابسته است. از نظر فرهنگی، فرهنگ کشور، قبل از انقلاب، بیشتر برگرفته و متأثر از فرهنگ منحط غرب بود و عرصه فرهنگی کشور، صحنه تاخت و تاز بیگانگان بود و رژیم گذشته نیز به اشکال مختلف، در گسترش و تسلط این فرهنگ مبتذل، تلاش می‌کرد. حاکمان وقت نیز نه تنها به ارزش‌ها، سنت‌ها و معتقدات جامعه - که عمیقاً ریشه مذهبی داشتند - بی‌اعتنا بودند؛ بلکه به طرق مختلف، سعی در از بین بردن ارزش‌های مسلط بر جامعه و جایگزین کردن فرهنگ بیگانه داشتند.

آزادی و بی‌بند و باری، رواج فساد و فحشا، عدم مراعات عفت عمومی، برگزاری جشن‌های سلطنتی و تغییر تاریخ هجری و جایگزینی تاریخ شاهنشاهی، به منظور بازگشت به ارزش‌ها و سنت‌های قبل از اسلام و تبلیغ و ترویج آنها و...، گوشه‌ای از این تلاش‌هاست؛ اما انقلاب اسلامی، با احیای فرهنگ، تفکر و هویت دینی، شخصیت مردم، به ویژه نسل جدید و حضور فعال آنان را در صحنه‌های مختلف اجتماعی، تثبیت و تضمین نمود.

پیروزی انقلاب اسلامی، نقطه عطفی برای احیای هویت دینی و نفی هر گونه خودباختگی بود. انقلاب اسلامی، این باور را در میان ملت‌های مسلمان ایجاد کرد که می‌توان با تکیه بر فرهنگ اصیل اسلامی و هویت دینی، به مجد و عظمت واقعی دست یافت. در واقع، انقلاب اسلامی با ساختار فرهنگ دینی خود، فرهنگ استعماری غرب را زیر سؤال برد و به همین جهت، نظام استکباری غرب، به نابودی فرهنگ انقلاب و نظام مبتنی بر آن، همت گماشته است و امروز به اعتراف صریح نظریه‌پردازان غربی، درگیری اصلی بین فرهنگ انقلاب و نظام اسلامی با فرهنگ غربی است.

هانتینگتون، نظریه‌پرداز غربی می‌گوید: «تقابل اصلی آینده جوامع بشری، برخورد فرهنگ اسلامی و فرهنگ غربی است» و ریچارد نیکسون، «جهان اسلام را در قرن بیست و یکم، یکی از مهم‌ترین میدان‌های زورآزمایی سیاست خارجی آمریکا» می‌داند.

انقلاب اسلامی، یک تحول بنیادی در فرهنگ جامعه ایجاد نمود و زمینه رشد و تعالی مادی و معنوی مردم را ایجاد کرد؛ به عنوان نمونه، در حالی که در سال ۱۳۵۵، نسبت با سوادان به جمعیت ۶ساله و بیشتر، ۴۷/۴۷ درصد بوده است، در سال ۱۳۸۵، تعداد باسوادان به ۸۵ درصد جمعیت کشور رسیده است. طی دهه اخیر، مرکز فرهنگی سازمان ملل (یونسکو)، چندین بار ایران را به عنوان یکی از موفق‌ترین کشورهای جهان در مبارزه با بی‌سوادی، معرفی کرده است؛ در حالی که تعداد دانشجویان دانشگاه‌های کشور پیش از انقلاب، ۱۶۰ هزار نفر بود، امروزه این تعداد، به بیش از سه میلیون نفر بالغ شده است و در خصوص رشد کیفی دانشگاه‌ها نیز باید یادآور شد که در سال تحصیلی ۵۹-۵۸، دانشجویان دوره‌های دکترا، ۴۵۲ نفر بودند؛ در حالی که این عدد در سال تحصیلی ۸۸-۸۷ به بیش از ۱۵ هزار نفر بالغ شده است.

همچنین در خصوص رشد سطح تخصص در کشور، باید اشاره کرد که کشور ما در سال ۱۳۵۶، با ۳۳ میلیون جمعیت، نیازمند ورود پزشک از خارج بود؛ اما اکنون با جمعیتی بیش از دو برابر، پزشک مازاد دارد و به دیگر کشورها پزشک صادر می‌کند. دستاوردهای بزرگ علمی در برخی دانش‌های نوین، همانند سلول‌های بنیادین، ایران را در سطح مترقی‌ترین کشورها در این زمینه قرار داده است. بر اساس ( ISI  مؤسسه بین‌المللی اطلاعات علمی)، تعداد مقالات علمی چاپ شده محققان ایرانی در مجلات معتبر بین‌المللی، در طول ۱۰ سال اخیر، ۶۰۰ درصد رشد داشته که این میزان، سه برابر متوسط رشد جهانی در این دوره بوده است. موفقیت و دستیابی هر ساله دانش‌آموزان ایرانی به مقامات جهانی در المپیادهای علمی، در رشته‌های گوناگونی مانند فیزیک، ریاضی، شیمی و رایانه، در رقابت با کشورهای پیشرفته علمی، یکی دیگر از شواهد رشد و توسعه علمی کشور در سال‌های پس از انقلاب است.

کارنامه جمهوری اسلامی بر اساس شاخص‌های توسعه‌یافتگی

با وجود این موانع و تغییر قابل توجه شرایط در سال‌های پس از انقلاب، شاخص‌ها و شواهد بسیاری حکایت از رشد و توسعه کشور در بسیاری از زمینه‌ها و ابعاد می‌کند که به عنوان نمونه به برخی از آنها اشاره می‌کنیم؛ اما قبل از آن باید به این نکته توجه شود که به دلیل وجود شرایط بحرانی و جنگی در دهه اول انقلاب، نمی‌توان این دوره را در برنامه توسعه کشور، مورد محاسبه قرار داد؛ زیرا در حقیقت، دوره سازندگی و توسعه کشور، پس از جنگ شروع می‌شود و به همین جهت، اکثر قریب به اتفاق شواهدی که در این بحث به آنها اشاره می‌شود، به بعد از سال ۱۳۶۸ مربوط می‌شود.

رشد علمی و آموزشی

موفقیت هر ساله دانش‌آموزان ایرانی در دستیابی به مقامات جهانی در المپیادهای علمی، در رشته‌های مختلفی همچون فیزیک، ریاضی، شیمی، رایانه و... در رقابت با کشورهای پیشرفته علمی، یکی از شواهد رشد و توسعه علمی کشور در سال‌های پس از انقلاب است.

این موفقیت‌ها در رشته‌های مختلف المپیادهای دانش‌آموزی، از اولین سال حضور جوانان مستعد ایرانی، هر ساله با پیشرفت بسیاری همراه بوده است. سه مقام اول جهانی (المپیاد شیمی ۱۳۷۴ و ۱۳۷۵ و المپیاد ریاضی ۱۳۷۷)، دو مقام دوم جهانی (المپیاد فیزیک ۱۳۷۸ و المپیاد شیمی ۱۳۸۰) و دو مقام سوم جهانی (المپیاد فیزیک در سال‌های ۱۳۷۴ و ۱۳۷۷) از دستاوردهای دانش‌آموزان ایرانی است. از جهت رشد کمی، در حالی که تعداد دانشجویان دانشگاه‌های کشور قبل از انقلاب، از مرز ۱۵۰ هزار نفر تجاوز نمی‌کرد، امروزه به بیش از سه میلیون نفر رسیده است.

هم اکنون ما شاهد این هستیم که ایران در بسیاری از فناوری‌ها، نه تنها خودکفا شده؛ بلکه به کشور صادر کننده خدمات فنی - مهندسی در حوزه‌های صنعت نفت، کشاورزی، بهداشت، سدسازی، تراکتورسازی، هسته‌ای، خودروسازی، سلول‌های بنیادین و...، تبدیل شده است.

در عرصه علوم نوین، دانشمندان ایرانی توانسته‌اند تا مرزهای جدید دانش بشری، پیش روند و در مواردی نیز توانسته‌اند از این مرزها نیز عبور کنند. موفقیت بی‌نظیر دانشمندان ایرانی در تهیه، انجماد و نگه‌داری سلول‌های بنیادی جنینی که پیش از آن در انحصار ۹ کشور دنیا بود، درمان ناباروری، نارسایی قلب و تلاش برای ترمیم لوزالمعده و تولید انسولین به منظور درمان بیماری قند (دیابت) برای اولین‌بار در جهان، از اقدامات کم‌نظیر دانشمندان جوان ایرانی در عرصه مهندسی ژنتیک است.

در عرصه علوم هسته‌ای، با وجود موانع و ممانعت کشورهای غربی و تحریم تجهیزات دو منظوره - دارای کاربرد مشترک در فعالیت‌ها و تحقیقات هسته‌ای صلح‌آمیز و غیر صلح‌آمیز - امروزه ایران به فناوری پیچیده غنی‌سازی اورانیوم دست یافته و به جمع ۱۰ کشور دارای این فناوری نوین در جهان، پیوسته است.