سخنی از امیرالمومنین علی (علیه السلام) وجود ندارد که دلالت کند ایشان با فتح ایران موافق یا مخالف بوده است. سیره امیرالمومنین علی (علیه السلام) نسبت به فتح ایران، عدم شرکت در آن، و گاه مشورت دادن به خلیفه وقت بوده است. سیاست امیرالمومنین علی (علیه السلام) در دوران خلفا راجع به فتوحات، سیاست عدم دخالت علنی و قبول نکردن مسئولیت در میدان جنگ و سیاست بود؛ ولی از آنجا که در دوران خلیفه دوم «عمر» فتوحات گسترده بوده و عمر تمایل شدیدی داشت که با امیرالمومنین علی (علیه السلام) مشورت کند، سزاوار نبود که جامعه اسلامی از ارشادات امام بهره‌مند نشود. فلذا امام به خاطر مصالح اسلام و مسلمین، او را راهنمایی می‌کردند. خلیفه دوم، در ابتدا تصمیم داشت فرماندهی سپاه اسلام را بر عهده بگیرد. اما امیرالمومنین علی (علیه السلام) با این عمل مخالفت کردند و او را برحذر داشتند. برخی نقل کرده‌اند که خلیفه در ابتدا فرماندهی سپاه را به امیرالمومنین علی (علیه السلام) پیشنهاد داد و ایشان از پذیرش این مسئولیت امتناع کردند. امیرالمومنین علی (علیه السلام) شخصاً در فتوحات شرکت نکردند، چون خلیفه و خلافت او را نامشروع می‌دانستند. ولی اینکه خلفا از ارشادات امام بهره می‌جستند، امر غیرقابل انکاری است و امام در جنگ جسر علی‌رغم اینکه خلیفه مایل بود امام شرکت کند، همکاری نکردند. ایران در زمان خلافت عمر فتح شد و بخش‌های عمده آن در اختیار مسلمانان قرار گرفت. خراج بر سرزمین‌های فتح شده وضع گردید و دیوان پرداخت حقوق از بیت‌المال ایجاد شد. آنچه مسلم است، پیشنهاد وضع خراج از سوی علی بن ابی‌طالب ارائه و مورد تأیید خلیفه قرار گرفت. اما این پیشنهاد، فواید فراوانی در پی داشت که یکی از آنها جلوگیری از یک فاجعه انسانی گسترده به نام برده‌داری در دنیای اسلام بود که کمتر مورد توجه مورخان و محققان قرار گرفته است.