اَبو الاَسْوَدِ دُؤَلی (درگذشت ۶۹ق) از یاران مشهور امام علی (علیه السلام) که از او به عنوان پایه‌گذار علم نحو یاد می‌شود. در آستانه جنگ جمل هنگامی که عایشه به سوی بصره روان شد، عثمان بن حُنیف او را به همراه فرد دیگری برای مذاکره نزد عایشه فرستاد.

ابوالاسود در جنگ جمل در سپاه امام علی (علیه السلام) بود. او در شعر، دستی داشت و در مدح و مرثیه امام علی (علیه السلام) و امام حسین (علیه السلام) اشعاری سروده است.

از ابوالاسود به عنوان نخستین کسی که اعراب را وضع کرد، یاد می‌شود. همچنین او نخستین فردی است که قرآن را اعراب‌گذاری کرد. بنا به نقل ابوالفرج اصفهانی، زیاد بن ابیه به او دستور داد تا مصاحف را نقطه‌گذاری کند، او چنین کرد. بر پایه همین منابع، او مردی فصیح و هوشمند از طایفه عبدالقیس را برگزید و نزد او به قرائت قرآن می‌پرداخت. از او خواست: هنگام تلفظ حروف، اگر دهان را باز کرد، نقطه‌ای بر زیر حرف قرار دهد، و اگر دهان را پایین کشید، نقطه‌ای زیر آن بگذارد و چون لب‌ها را به هم آورد، نقطه‌ای در جلو حرف قرار دهد. همچنین گاهی اختراع علامات دیگری را به او نسبت داده و به دنبال این روایت افزوده‌اند. قلقشندی معتقد است که بیشتر دانشمندان، تنها حرکات سه‌گانه و علامت تنوین را ابداع ابوالاسود می‌دانند.